I dok se u vezi sa izbijanjem Prvog svjetskog rata još uvijek vode polemike u međunarodnoj diplomaciji ali i naučnim zajednicama, za početak Drugog svjetskog rata nikada i nije bilo dileme. Događaje iz 1939. godine i izbijanje rata pomno je pripremio njemački nacistički državni vrh, kao i ranije događaje iz 1938. godine kada je pripojena Austrija i razbijena Čehoslovačka.

Ipak, da bi obezbijedio opravdanje za napad u diplomatskim krugovima, njemački državni vrh je  iscenirao napad na njemačku radio stanicu Sende Gleiwitz u noći 31. augusta 1939. Navodno su poljski vojnici zauzeli radio stanicu i prekinuli redovni program radio-stanice, a komentator je na poljskom jeziku nekoliko minuta govorio protiv nacista, psovao i pozivao na oslobođenje. Narednog dana uslijedio je otvoreni napad njemačke armije na Poljsku.

Otvorenom napadu na Poljsku prethodio je i sporazum nacističke Njemačke i Sovjetskog saveza, tzv. Ribbentrop - Molotov potpisan 23. augusta, kojim je dogovoreno komadanje Poljske i podjela na interesne sfere ove dvije velike sile. Poljska vojska je brzo kapitulirala. Uslijedilo je masovno stradanje poljskog naroda koje su provodile SS jedinice.

Već dva dana kasnije Velika Britanija i Francuska objavile su rat Njemačkoj. Do 6. oktobra završene su vojne operacije njemačke vojske u Poljskoj i osnovan je “Generni guvernman” u čiju teritoriju nisu ušla područja koja su direktno pripojena Rajhu.

Uslijedio je niz kapitulacija susjednih država Njemačke i SSSR-a. U maju 1940. godine Njemačka se okreće prema Zapadu. U junu Italija objavljuje rat Velikoj Britaniji i Francuskoj, a u istom mjesecu njemačke trupe su umarširale u Pariz. Skoro cijela Evropa je bila u plamenu.

Drugi svjetski rat je po surovosti, intenzitetu i obimu nadmašio sve ranije ratne sukobe. Borbenim dejstvima zahvaćeno je 40 zemalja od 61 zemlje koliko ih je uzelo ućešća u ratu. Mobilisano je oko 110 miliona osoba. Računa se da je za nepunih šest godina život izgubilo preko 50 miliona osoba, od čega 19 miliona vojnika i 31 milion civila. Na frontu je angažovano preko 100 hiljada tenkova, 80 hiljada aviona, 500 hiljada artiljerijskih oruđa i preko 5 miliona mitraljeza.

Uslijedila je mirovna konferencija u Parizu i oštre diplomatske borbe zbog kojih neki problemi nisu riješeni potpisanim ugovorima. Proces u Nimbergu je u historiji prvi primjer suđenja ratnim zločincima pred javnim međunarodnim vojnim sudom. Prvi put je jedan takav forum proglasio agresiju najtežim međunarodnim zločinom i prvi put se sudilo najvišim državnim, političkim i vojnim funkcionerima jedne države za masone ratne zločine, zločine protiv čovječnosti i zločine genocida.

(S.B.)