Piše: Srđa Pavlović

Nedavna skupštinska rasprava o prijedlogu rezolucije o genocidu u Srebrenici je na momente poprimala farsične tonove i odisala cirkuskom atmosferom. No, pošto se radi o najvišem zakonodavnom domu u državi, potrebno je analizirati neke od diskusija i prijedloga koji su se tamo čuli, i podsjetiti javnost na osnovne karakteristike zločina genocida i na svepristunu manipulaciju tim karakteristikama.

U plenarnoj sali Skupštine su dominirali nadmudrivanje, oportunizam, čojkanje, podsjećanje na pred-poslanički mučenički život i Golgotu, prizivanje plemenskih i porodičnih vrlina i sjećanja, zaklinjanje u istinoljubivost, poštenje i tradiciju, negiranje činjenica i stvarnosti u kojoj živimo, nepažljiv izbor riječi koji je odavao manjak razumijevanja, i kvaziintelektualna para-teoretisanja o kontekstu i metodologiji, koja su sluđivala publiku ,,do bola i natrag“.

DVOSTRUKA UPLAŠENOST

Kada se slegla skupštinska prašina, postalo je jasno da je tokom cijelog dana poslanicima, u stvari, gospodario dvostruki strah.

Prvi drhtaj jeze poslanike vladajuće većine je hvatao od pomisli da bi DPS i Milo Đukanović mogli da se vrate na vlast, ako sadašnji osvježitelji naprave i najmanju grešku u koracima. Naredna, akutna faza troljetne groznice ih je hvatala pri pomisli da bi se mogli zamjeriti (bez oprosta) negatorima genocida iz Demokratskog fronta. Zato su sve diskusije vladajuće većine bile odmjerene u svojoj kritici, metodološkim napomenama, i moralnom letu preko skupštinskog kukavičjeg gnijezda.

Strah je vladao nad svima, osim nad poslanicima koji su od prvog dana zarađivanja skupštinske dnevnice bili iskreni i bez dlake na jeziku: oni koji su jasno, decidno i javno negirali genocid, osporavali legitimitet međunarodnih sudova, nipodaštavali međunarodnu zajednicu, i sa radošću prigrlili Dražine, Ljotićeve, đedove, Slobodanove, i Mladićeve sjene, sjećanja, ideologiju i ciljeve.

Čuli smo priče o kontekstu neophodnom za razumijevanje srebreničkog genocida. Taj kontekst se oslanja na faktografski neutemeljenu tvrdnju da se SFRJ raspala građanskim ratom. Isključiva karakterizacija sukoba u SFRJ kao ,,građanskog rata“ ima za cilj da legitimizuje dokumentovanu laž o tome da jednaki teret odgovornosti za krvavi raspad zajedničke države - snose svi.

RELATIVIZACIJA ZLOČINA

Prijedlozi da se ovaj kontekst proširi - geografski i istorijski - imaju za cilj da razvodne suštinu na koju se Rezolucija odnosi. To je oblik istorijske revizije i forma relativizacije genocida u Srebrenici. Predlagači su tvrdili da bi se ovim širenjem konteksta istina formalizovala, a pomirenje započelo. U stvari, oni se trude da zaposjednu busiju na vrhu moralnog brijega, i time sebe zaštite od svake kritike.

Srebrenica nije ,,epizoda“ raspada Jugoslavije ,,bez pravila“; Srebrenica je finalni akt politike koja je svoje ciljeve projektovala računajući na genocid kao alatku za njihovo ostvarenje.

Prijedlog da ova rezolucija uključi i zločine koji su se dogodili u Crnoj Gori je bio posebno interesantan. Uključivanje Dubrovnika, Morinja, Kaluđerskog Laza, deportacije i Štrbaca bi razvodnilo Rezoluciju o genocidu u Srebrenici, ali bi imalo veliku političku vrijednost u obračunu sa DPS-om. Ovo je bila tačka u kojoj je predlagač politizovao srebrenički genocid.

Iskreni i moralni narodni tribun bi zahtijevao posebnu skupštinsku rezoluciju o ovim zločinima i poseban skupštinski odbor za ispitivanje formi i nivoa odgovornosti bivše vlasti za sva ova dešavanja. Predlagač je bio bolno svjestan sopstvene politizacije i relativizacije genocida u Srebrenici, pa je pribjegao najpatetičnijoj mogućnoj odbrani: sam sebi postavi pitanje - da li ovim što govori relativizuje i pravda - a onda sam sebi odrečno odgovori: ,,apsolutno ne“!

UDRUŽENI ZLOČINAČKI PODUHVAT

Nije slučajno u UN definiciji genocida namjera da se takav zločin učini pozicioniran kao najznačajniji i najteže

dokaziv elemenat. Nadalje, broj žrtvi ne znači ništa kada je genocid u pitanju. Definicija Ujedinjenih nacija koristi termine ,,u cjelini, ili u djelovima“. Brojanje žrtava i njihovo korišćenje kao valute u post-konfliktnom istorijskom i političkom potkusurivanju je praksa koja spada u kategorije negiranja i relativizacije.

Imajući to u vidu, važno je ponoviti davno uspostavljeni stručni aksiom: genocid se ne ,,dešava“; to nije spontana akcija zanesenih vojnika. To nije proizvod emotivne reakcije na iznenadni napad protivničke vojske i neočekivane žrtve u svojim redovima. Genocid nije taktički manevar i kratkoročni cilj.

Zločin genocida je integralni dio planova za sistemsko rješavanje onoga što jedna strana vidi kao ozbiljan problem. Mnogi vjeruju da je to efikasan metod za ostvarivanje strateškog cilja.

Za implementiranje takvog vojnog angažmana su neophodne dugotrajne pripreme koje uključuju nagomilavanje operativne logistike, koordinaciju obavještajnih aktivnosti i obezbjeđivanje značajnih finansija. Zločin genocida nadalje zahtijeva obiman vojni i paravojni kontingent, kao i komandnu strukturu voljne i motivisane da sprovedu ovakvu vojnu akciju protiv civilnog stanovništva.

Ovo je okvir u kojem se na sudu traži i dokazuje kriminalna i komandna odgovornost. Kao što su drugi već rekli, a sud potvrdio, Ratko Mladić, Radislav Krstić, Ljubiša Beara i drugi oficiri i vojnici su organizovali i sproveli genocid, ali ga nijesu koncipirali i racionalizovali.

Izvan sfere operativnog, genocid je vojna alatka za realizovanje ideološke projekcije i političkog cilja jedne od sukobljenih strana. Ideologija i politika dehumanizuju i crtaju mete ,,neželjenom drugom“, racionalizuju mržnju, produbljuju podjele i, u konačnoj analizi, normalizuju nasilje i zločin genocida. Ovo je okvir u kojem je sud u Hagu tražio i, u slučaju Radovana Karadžića, dokazao političku odgovornost.

Zato haške presude, uključujući i ovu najnoviju Ratku Mladiću, nijesu ni u kojem smislu presude za individualni čin. Mladićeva presuda je za komandnu odgovornost, koja je neodvojivo vezana za ideologiju i politiku tadašnje vladajuće elite u Beogradu. Važno je napomenuti da se raspad SFRJ, rat i genocid u Srebrenici ne mogu pravilno i potpuno razumjeti ako se autoritarizam Slobodana Miloševića ne uzme kao kalauz za otključavanje te crne kutije sa šest brava.

Genocid kao proizvod pomenutih faktora nije generalizacija koja vodi ka tvrdnji da postoji genocidni narod. Tvrditi nešto tako je ordinarna laž. Radi se o činjenici da se zločin genocida ne može svesti na nivo individualnog ubojice. Ne može pojedinac da izvrši genocid!

Iako su sudski procesi u Hagu dokazali ideološko, političko, finansijsko, logističko, i personalno učešće državnih aktera Srbije u ratnim sukobima u Bosni i Hercegovini, i u operacijama prije i tokom genocida u Srebrenici, to ne znači da su svi pripadnici srpskog naroda učestvovali u donošenju tih odluka, znali za plan o Srebrenici, ili se slagali sa sudski dokazanom genocidnom namjerom tadašnjeg političkog i vojnog rukovodstva na Palama i u Beogradu. Odgovornost leži na političkim i vojnim elitama.

Jedini koji stalno govore o genocidnom narodu i prepadaju svoje sunarodnike neizbrisivim ,,žigom genocida“ su samoproklamovani branioci Srbije, srpskog naroda, njegove tradicije, kulture, duše i duhovnosti.

Iako su sudski procesi u Hagu dokazali ideološko, političko, finansijsko, logističko, i personalno učešće državnih aktera Srbije u ratnim sukobima u Bosni i Hercegovini, i u operacijama prije i tokom genocida u Srebrenici, to ne znači da su svi pripadnici srpskog

naroda učestvovali u donošenju tih odluka, znali za plan o Srebrenici, ili se slagali sa sudski dokazanom genocidnom namjerom tadašnjeg političkog i vojnog rukovodstva na Palama i u Beogradu. Odgovornost leži na političkim i vojnim elitama

Prvi drhtaj jeze poslanike vladajuće većine je hvatao od pomisli da bi DPS i Milo Đukanović mogli da se vrate na vlast, ako sadašnji osvježitelji naprave i najmanju grešku u koracima. Naredna, akutna faza troljetne groznice ih je hvatala pri pomisli da bi se mogli zamjeriti (bez oprosta) negatorima genocida iz Demokratskog fronta.