Kada se čitaju sadržaji iz najpopularnijih svjetskih ili evropskih medija gotovo je nemoguće izbjeći članke koji se tiču problema njemačke ekonomije. Vijesti o broju radnika koji će biti otpušteni od strane Volkswagena ili drugih velikih industrijskih kompanija su česta tema. Ovi naslovi se naslanjaju na prethodne obrasce izvještavanja o ovoj državi, koji su govorili o energetskim problemima, protestima poljoprivrednika i štrajkovima radnika u željeznici i drugim profesijama u prethodne skoro tri godine.

Može se reći da su u prethodnom periodu vijesti koje dolaze iz Njemačke bile mahom negativne i to naročito u ekonomskoj sferi. Ono što djeluje je da su ove vijesti bile i dobar prikaz aktuelnog stanja, te da se njemačka privreda suočava sa objektivnim izazovima. Postavlja se naravno pitanje koliko će ova kriza trajati i gdje se može pronaći rješenje, piše Dimitrije Milić, Novi treći put, prenosi Nova.rs.

Njemački ekonomski model još uvijek nije do kraja slomljen, ali bilježi značajne poteškoće usljed gubitka konkurentnosti. Njemačka ekonomija se zasnivala na tri tačke koje su u prethodne dvije godine potpuno izgubile na značaju. Te tri tačke su bile: izvoz industrijskih proizvoda u Kinu, jeftina energija iz Rusije i pozitivan ekonomski efekat razmještanja nekih proizvodnih kapaciteta u susjedne zemlje sa jeftinijom radnom snagom.

Kinesko tržište se pokazalo kao sve manje otvoreno i iz ove države kreće da dolazi konkurencija u pojedinim tradicionalno jakim njemačkim sektorima, poput automobilske industrije. Jeftina energija koja je dolazila iz Rusije je sa početkom rata u Ukrajini prestala da bude lako dostupna, te je ova država bila prinuđena da uđe u proces ad hoc energetske diversifikacije.

Volkswagen (Foto:Tanjug/AP Photo/Martin Meissner)

Također, cijena radne snage u najbližem njemačkom komšiluku je značajno porasla, jer se kroz prethodnih nekoliko dekada desila ekonomska konvergencija između bivših socijalističkih država i najmoćnije evropske ekonomije.

Početkom 1990-ih Češka Republika i Poljska su bile na oko 20-30% BDP-a po glavi stanovnika Njemačke, da bi u poslednjim godinama ta razlika pala na samo 70%-80%. Ovaj ukupni skok troškova poslovanja i veća konkurencija iz svijeta doveli su do problema najviše u industrijskom sektoru, te je u ovoj godini on zabilježio pad proizvodnje od oko 5% u odnosu na 2023. i smanjenje trgovinskog suficita, koji je mahom bio rezultat jakog izvoza industrijskog sektora.

Osim ovih problema, Njemačka se suočava sa potrebom za povećanjem vojne potrošnje zbog rata u Ukrajini i ruske bezbjednosne prijetnje. Ovo predstavlja veliki diskontinuitet u odnosu na prethodne decenije kada je prosječna potrošnja na odbranu bila tek oko 1,5 posto BDP-a i vojska bila predmet stalne sječe troškova. To je doprinijelo da Njemačka u cjelokupnom periodu niske potrošnje na vojsku uštedi između 500 i 600 milijardi eura za popularnije stavke, što je drastično redukovalo operativne kapacitete njene vojske, a sada je prinuđena da za ove potrebe troši i preko 2 posto BDP-a.

Ipak, uz sve ove manjkavosti i probleme sa kojima se suočava ova država u sferi ekonomije i povezanih pitanja poput energetike, djeluje da je ona izdržljivija nego što izgleda. Za početak, ova država nije u recesiji, već u svojevrsnom vidu stagnacije sa veoma niskim stopama rasta ili minimalnim padom BDP-a nekoliko godina.

Mnoge članice Eurozone su i godinama poslije Svjetske ekonomske krize imale slične niske stope rasta, iako nisu imale ni približan broj izazova poput Njemačke danas. Razlog zašto se nije desio kolaps ove ekonomije je što je ona jedna od najkompleksnijih i najdiversifikovanijih u Evropi, a u ovoj sferi je rangirana iznad Kine i SAD na listi Harvard Univerziteta.

Osim što je diversifikovana, ona posjeduje jednu od najproduktivnijih radnih snaga na svijetu, te je po ovom kriterijumu za oko 15% do 20% uspješnija od prosjeka Evropske unije i tek malo slabija od SAD-a.

Ona ima i jednu od najvećih industrijskih baza na svijetu, te kao četvrta ekonomija svijeta u okviru svog BDP-a ima oko 25% udjela industrije, dok je kod ostalih zapadnih država taj udio daleko manji i često dosta ispod 20%. Globalni pad industrije koji se dešava i pogađa druge države, samim tim više pogađa samu Njemačku.

Međutim, kada dođe do revitalizacije ovog sektora u svijetu, Njemačka će se izvjesno brzo oporaviti, jer i zbog zelene tranzicije, novih projekata u izgradnji i diverisifkacije energetskih izvora, cijena energije će joj se izvjesno stabilizovati.

Navedena industrijska baza je i najveći adut ove države kada se radi o vojnoj industriji, jer uprkos svim manama, kritikama i decenijama niske potrošnje, ona je drugi najveći donator Ukrajini. Njemačka je evropski prvak u proizvodnji granata i drastično diže kapacitete u ovoj oblasti, Kijevu je poslala više vojne opreme od bilo koje druge evropske NATO članice i čak restaurira zapuštene tenkove drugih država za potrebe slanja ukrajinskoj vojsci. U svom najlošijem stanju je najvažniji snabdjevač u ratu poslije SAD-a, a njeni kapaciteti u ovoj oblasti ne padaju, već ubrzano rastu.

Njemačka država je zbog decenija odgovorne fiskalne politike i jedna od najlikvidnijih na svijetu, te joj udio duga u odnosu na BDP čini tek oko 60 posto, dok je u slučaju SAD, Francuske, Ujedinjenog Kraljevstva ili Italije udio duga preko 100% BDP-a.

To ovoj državi omogućava da se jeftinije zadužuje, investira više i bilježi mnogo veće deficite nego što može da priušti bilo koja druga velika zapadna država. Njemačke vlade su ovoj praksi nesklone i postoje veoma jaka zakonska ograničenja da se javna potrošnja lako povećava, ali u praktičnom smislu postoji ogroman fiskalni prostor koji je još uvijek netaknut.

U tom smislu, njemačka kriza bi trebalo da bude posmatrana više kao privremeni problem i nešto što se već ranije dešavalo, a da se navedena država vraćala u život. Industrija ove države preživjela je devastaciju tokom Drugog svjetskog rata, da bi se kroz reforme Ludviga Erharda brzo vratila na evropski tron kao najmoćnija i industrijski suvereni lider Evrope.

U drugoj polovini 1990-ih i početkom 2000-ih bila je nazivana "bolesnim čovjekom Evrope“, da bi kroz reforme Gerharda Šredera zvane „Agenda 2010“ postala ubjedljivo najproduktivnija i uspješnija tokom druge polovine 2000-ih i cijelih 2010-ih. Dosta će zavisiti od naredne vlade i njenih reformskih kapaciteta, ali ukupno gledano se historijski uvijek pokazivalo da klađenje protiv Njemačke u ekonomskoj sferi nije dobra ideja.