Profesor ustavnog prava, Milan Blagojević, komentarisao je krivični postupak koji se pred Sudom BiH vodi protiv predsjednika Republike Srpske, premijera i predsjednika Narodne skupštine.

Blagojević ističe da je kod nas, ne samo u najširoj, već i u stručnoj pravničkoj javnosti prilično uvriježeno shvatanje da do krivičnog postupka (sada u stadijumu istrage) protiv Milorada Dodika, Radovana Viškovića i Nenada Stevandića zbog krivičnog djela napada na ustavni poredak BiH ne bi moglo doći da Kristijan Šmit u julu 2023. godine nije nametnuo dopunu Krivičnog zakona BiH, kojom je odredio da se to krivično djelo čini i na drugi protivpravan način, a ne samo upotrebom sile ili prijetnjom upotrebe sile u cilju promjene ustavnog poretka BiH.

– Međutim, takvo shvatanje je pogrešno s obzirom na naredne razloge. Naime, kada entitet, u konkretnom slučaju Republika Srpska putem svoje Narodne skupštine, donese u februaru 2025. godine Zakon o neprimjenjivanju zakona i zabrani djelovanja vanustavnih institucija BiH (kako je glasio zvaničan naslov tog zakona) i kada njime propiše da se na teritoriji Republike Srpske zabranjuju rad i postupanje SIPA, Tužilaštva BiH, Suda BiH, VSTS BiH, takva odredba nema samo to značenje, koje se vidi golim okom njenim čitanjem, već ta odredba u sebi sadrži i tzv. skrivenu dispoziciju koju ne zapažamo odmah, a kojom se takođe naredbodavnim iskazom zahtijeva određeno ponašanje, kao što se naredbodavnim iskazom želi zabraniti rad navedenih institucija BiH – navodi se u Blagojevićevoj analizi za portal BN.

Ta skrivena dispozicija, objašnjava on, sadržana je u zabrani rada tih institucija, upravo tom zabranom propisuje istovremeno i obavezu upotrebe sile protiv svih lica koja bi pokušala da, uprkos toj zabrani, ipak omoguće rad i postupanje tih institucija BiH u Republici Srpskoj.

– Recimo, ako bi SIPA uprkos toj zabrani pokušala da preduzme neku službenu radnju u Republici Srpskoj, skrivena dispozicija iz navedenog Zakona zahtijeva od MUP Republike Srpske da i upotrebom sile spriječi rad SIPA. A to nije ništa drugo do prijetnja upotrebom sile, kao radnja izvršenja iz zakonskog bića krivičnog djela napada na ustavni poredak BiH, iz člana 156. Krivičnog zakona BiH, za koje krivično djelo su svojevremeno, 2003. godine, glasali i poslanici i delegati iz Republike Srpske u Parlamentarnoj skupštini BiH – ističe Blagojević.

Dakle, dalje  dodaje on, na ovom primjeru, kao i brojnim drugim koji se mogu ne samo zamisliti već i dogoditi, vidi se domašaj jednog krivičnog djela, domašaj koji govori da se i predlaganjem, a zatim usvajanjem, kao i donošenjem ukaza o proglašenju zakona može izvršiti radnja prijetnje upotrebom sile iz zakonskog bića krivičnog djela napada na ustavni poredak BiH.

– Preostalo je još pitanje da li se takvom prijetnjom upotrebe sile mijenja ustavni poredak BiH? Odgovor na to pitanje nedavno je dao Ustavni sud BiH kada je svojom odlukom, broj U-7/25 od 29. maja ove godine, proglasio da Zakon o neprimjenjivanju zakona i zabrani djelovanja vanustavnih institucija BiH nije u skladu sa Ustavom BiH. U obrazloženju te odluke Ustavni sud BiH je, u stavu 55, istakao da se: “Isključivanjem važenja državnih zakona na teritoriji Republike Srpske de facto i de iure ukida suverenitet države Bosne i Hercegovine na jednom dijelu njene teritorije”. A to u stvari ima značenje da se prijetnjom upotrebe sile, koju sadrži navedeni Zakon, takvim ukidanjem suvereniteta BiH pokušava promijeniti ustavni poredak BiH, što je takođe radnja izvršenja iz zakonskog bića krivičnog djela napada na ustavni poredak BiH – zaključuje Blagojević.