Ovog ljeta, nekoliko mjeseci nakon što je koronavirus eksplodirao u svijetu, Ujedinjeni narodi objavili su izvještaj koji bliže proučava naš odnos prema zoonotskim bolestima. Divljina i naša sve veća blizina divljini najčešći su izvori, ali životinje na farmama ne samo da mogu da budu originalni izvor virusa, već mogu da budu i premošćujući domaćin.

Stoga, nije iznenađujuće što su neke od glavnih epidemija koje su se dogodile u posljednjih 170 godina, povezane s industrijskom poljoprivredom, piše "Guardian".

Goveđa tuberkuloza

Potvrđena: Transmisija s krava na ljude potvrđena krajem 19. i početkom 20. stoljeća.

Način prenošenja: Bakterijski, može se širiti preko mlijeka zaraženih životinja. S ljudi se prenosi preko kašlja ili ispljuvaka.

Region: Globalno.

Broj oboljelih ljudi i životinja: Jedan od tipova tuberkuloze. U 2018. godini je bilo skoro 1,5 miliona umrlih od tuberkuloze, ali samo oko 143.000 slučaja je imalo veze s goveđim tipom. Ovaj tip i dalje je rasprostranjen globalno među govedima, a stoka kod koje je utvrđena bolest, mora da bude ubijena.

Mlijeko je milionima obezbijedilo masti i kalcij, a mljekare su snabdijevale čitav grad. Varijante bakterije tuberkuloze identifikovane su 1880-ih, ali se nekoliko kritičnih godina poslije toga naučnici nisu saglasili oko toga da li oblik pronađen u govedu, može da se prenese na ljude.

U međuvremenu se stotine hiljada zarazilo tuberkulozom, s karakterističnim simptomima kašlja i krvi, pijući mlijeko koje je nosilo M.bovis. Samo u Engleskoj i Velsu između 1912. i 1937. umrlo je 65.000 ljudi.

Procenjuje se da je 1900. oko 10 posto svih umrlih od tuberkuloze bilo baš od ovog tipa.

Kako se širio stav da se zaraza zaista prenosi na ljude, želja za provođenjem pasterizacije mlijeka dobila je na snazi i postala obavezna u New Yorku 1910. godine. Ostatak svijeta je bio daleko sporiji u ovome.

Q-groznica

Potvrđena: Tridesetih godina prošlog stoljeća.

Način prenošenja: Bakterije, zrakom.

Region: Najveća žarište postojalo u Holandiji. Bilo ju je na globalnom nivou, ali se češće registrovala u Francuskoj i Australiji.

Broj oboljelih ljudi i životinja: Do 2016. godine potvrđeno je da su 74 osobe umrle od ove bolesti u Holandiji nakon što je bolest registrovana 2007, a oko 50.000 ljudi je inficirano.

Kada je od doktora Edwarda Holbrooka zatraženo da istraži misterioznu bolest koja je 1937. godine u Queenslandu u Australiji pogodila nekoliko radnika u mljekarama i klanicama, dao joj je privremeno ime "Q-groznica" (Q-fever).

Njegov izvještaj zaključuje da možda postoji rezervoar infekcije kod neke životinje, ali napominje da su pokušaji pronalaska tog rezervoara propali. Tek 2007. došlo je do značajnog izbijanja na produčju Holandije u predjelima s farmama. Izbijanje je uslijedilo nakon perioda brzog rasta broja mljekara kozijeg mlijeka i dovelo je do 4.000 zaraza kod ljudi.

Procjenjuje se da je dva posto zaraženih osoba razvilo hroničnu Q-groznicu tokom mjeseci ili godine nakon simptomatske ili asimptomatske infekcije.

Goveđa spongiformna encefalopatija (Bolest ludih krava)

Potvrđena: Prvi put identifikovana kod goveda 1985. godine, a 1996. godine je naučnici povezali s Krojcfeld-Jakobovom bolešću kod ljudi.

Način prenošenja: Konzumiranje inficiranog mesa.

Region: Velika Britanija. Ponekad se pojavljuje u drugim državama.

Broj oboljelih ljudi i životinja: Od ove bolesti je umrlo 178 osoba u Velikoj Britaniji u posljednjih nekoliko decenija. Ubijeno je na milione goveda.

Ono što se pretvorilo u jednu od najvećih britanskih zdravstvenih kriza, počelo je kada se sedamdesetih godina BSE, neurološki poremećaj izazvan neobičnim prenosivim agensom zvanim prion, počeo pojavljivati kod goveda.

Glavni uzork identifikovan je kao stočna hrana, uključujući mesno i koštano brašno od zaraženih krava. Potvrđeno je da je zaraženo više od 100.000 goveda. Praksa upotrebe ovakve stočne hrane zabranjena je 1988. godine, ali je bolest napredovala.

Naučnici su počeli da je povezuju s Krojcfeld-Jakobovom bolešću i tip povezan s BSE mogao je da se manifestuje i nekoliko godina nakon konzumiranja zaraženog mesa.

H5N1 - ptičija gripa

Potvrđen: Prvi put registrovan kod ljudi 1997.

Način prenošenja: Direktnim ili indirektnim kontaktom s inficiranom živom ili mrtvom živinom ili zagađenim okruženjem, kao što su pijace. Inficirane ptice imaju virus u pljuvački, sluznicama i fekalijama.

Region: Prvi slučaj transmisije na ljude potvrđen u Hong Kongu, a bolest je danas endemska među populacijom u Bangladešu, Kini, Egiptu, Indiji, Indoneziji i Vijetnamu.

Broj oboljelih ljudi i životinja: H5N1 nastavlja da inficira i ubija na stotine ljudi, a između 2003. i 2019. potvrđeno je više od 800 slučajeva i 400 preminulih.

Ptičija gripa se prirodno javlja kod ptica, ali je do devedesetih bilo malo onih koji su sumnjali da se može prenijeti na ljude. Stoga se 1997., kada je trogodišnji dječak umro od respiratorne infekcije u Hong Kongu, mislilo da je riječ o virusnoj upali pluća.

Za samo nekoliko mjeseci, identifikovan je patogen H5N1. Šest osoba je umrlo u toj epidemiji, koja je došla godinu dana nakon što je oko 300 miliona gusaka ubijeno u pokušaju suzbijanja ove bolesti.

Prijenos s čovjeka na čovjeka i smrtni slučajevi zabilježeni su u brojnim azijskim zemljama, ali većina slučajeva H5N1 kod ljudi povezana je s direktnim ili indirektnim kontaktom sa zaraženom živom ili mrtvom živinom.

Nipa virus

Potvrđen: Prvi put potvrđen kod ljudi 1999.

Način prenošenja: Uglavnom preko svinja, ali može s čovjeka na čovjeka intimnim kontaktom.

Region: Na svjetlost dana došao u Maleziji, a epidemija je bilo u Bangladešu i istočnoj Indiji.

Broj oboljelih ljudi i životinja: Prvobitna epidemija dovela je do 105 smrtnih slučajeva i do ubistva skoro milion životinja.

Iznenadno otkriće nove bolesti u Maleziji 1999. dovelo je do panike. Prvo se vjerovalo da je do smrti u malom mestu Sungai Nipa došlo zbog japanskog encefalitisa, ali spoznaja da je bolest prelazila direktno sa svinja, dovela je do toga da seljani pobjegnu, a vojska je na kraju pobila napuštene životinje.

Događaji su inspirisali poznati holivudski film "Zaraza".

Pokazalo se da je bolest prešla sa slijepih miševa na svinje, kod kojih je to bila samo blaga bolest.

Kod ljudi, bolest može da prouzorkuje akutnu respiratornu infekciju i fatalni encefalitis te se procenjuje da je stopa smrtnosti 40-75 posto.

SARS

Potvrđen: Prvi put potvrđen kod ljudi 2002. godine.

Način prenošenja: Bliskim kontaktom ljudi preko kašlja ili kihanja. Sa životinja na ljude prebačen je bliskim kontaktom, kasapljenjem ili konzumiranjem nedovoljno kuhanog zaraženog mesa u dijelovima Kine.

Region: Prvi put potvrđen u provinciji Guangdong u Kini.

Broj oboljelih ljudi i životinja: Bilo je oko 8.500 slučajeva, a stopa smrtnosti je 10-11 posto, odnosno umrlo je oko 800 ljudi. Ubijeno je na hiljade cibetki.

Prva epidemija SARS-a bila je upozoravajući znak prenošenja koronavirusa sa životinja na ljude. Vjeruje se da je nastao u slijepim miševima prije nego što je prenesen na ljude, ali preko životinje posrednika, odnosno cibetke.

Kina je prvo krila šta se događa, ali se kasnije izvinila zbog odgađanja odgovora.

Virus se proširio po svijetu, ali je brza reakcija dovela do toga da kraj epidemije bude proglašen do jula 2003. godine.

H7N7 - ptičija gripa

Potvrđena: Prvi put potvrđena kod ljudi 2003.

Način prenošenja: Direktnim ili indirektnim kontaktom sa zaraženom živom ili mrtvom živinom. Zaražene ptice šire zarazu preko pljuvačke i fekalija, a WHO vjeruje da može da se prenosi s čovjeka na čovjeka.

Region: Holandija, ali je bilo slučajeva i u drugim državama.

Broj oboljelih ljudi i životinja: Oko 2.000 ljudi je inficirano. Samo u Holandiji se epidemija proširila na oko 250 farmi i dovela do toga da je 30 miliona ptica moralo da bude uklonjeno.

Još jedan primjer visokopatogenog virusa koji skače na ljude. Krajem februara 2003. godine, u holandskoj provinciji Gelderland farmeri su počeli da se razbolijevaju. U aprilu, 57-godišnji veterinar, koj je posjetio jednu pogođenu farmu, razbolio se i umro.

H7N7 periodično se pojavljuje kod ptica u Engleskoj, Kini i Španiji.

H1N1 - svinjska gripa

Potvrđena: Prvi slučaj kod čovjeka potvrđen je 2009. godine.

Način prenošenja: Preko zraka, između ljudi preko kašlja i kihanja. Raniji tipovi prenosili su se s čovjeka na čovjeka bliskim kontaktom preko zaraženog mesa.

Region: SAD.

Broj oboljelih ljudi i životinja: Broj smrtnih slučajeva u svijetu je između 151.700 i 575.000.

Kada je u aprilu 2009. godine detektovan kod ljudi u Kaliforniji, stvari su se kretale brzo. Do maja su škole bile zatvorene, a u junu je WHO proglasio pandemiju.

Bolest koja je prešla na ljude u Meksiku, brzo se proširila cijelim svijetom, a najviše smrtnih slučajve zabilježeno je na jugoistoku Azije i u Africi.

MERS

Potvrđen: Prvi put potvrđen kod ljudi 2002.

Način prenošenja: Preko direktnog ili indirektnog kontakta između zarađenih životinja ili ljudi kašljem i kijanjem.

Region: Prvi slučajevi u Saudijskoj Arabiji pa se proširilo na 27 zemalja.

Broj oboljelih ljudi i životinja: Više od 2.400 slučajeva i najmanje 912 umrlih.

Nakon što je doktor Ali Mohamed Zaki identifikovao MERS nakon što je pacijent u Saudijskoj Arabiji umro, cijeli svijet je alarmiran.

Bolest je povezana s ubrzanim rastom broja kamila u Saudijskoj Arabiji od šezdesetih godina.

MERS ima stopu smrtnosti od 35 posto.