Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je, obilazeći Vojnotehnički institut u Žarkovu, poručio da se u Srbiji priprema “velika transformacija vojske“ (što podrazumijeva njeno jačanje), te naglasio da Srbija mora biti mnogo snažnija od svih zemalja u okruženju. Upravo tih dana ruski RT Balkan koji u Srbiji izlazi na srpskom jeziku (a plaća ga Kremlj) objavio je da su proveli istraživanje po kome je više od 83 odsto građana Srbije protiv uvođenja sankcija Rusiji, dok je više od 84 odsto njih protiv ulaska Srbije u NATO.

Piše: Dženana Karup Druško

Ističući da Srbija mora imati dvostruko jaču vojsku, Vučić se pozvao na “doktrinarne dokumente“. Nije objašnjavao o kakvim doktrinama se radi (a niti ga je to ko pitao), ali sudeći po politici koju Beograd provodi nije teško zaključiti da kad se radi o političkim doktrinama Srbije da Vučić očito namjerava jačanjem (vojne) sile održati svoju političku moć i nastaviti nametati Srbiju i Evropi i Zapadu, kao ključni faktor stabilnosti na Balkanu, iako je upravo Srbija glavni faktor nestabilnosti regiona.

Dok vojna doktrina, u kontekstu susjedstva o kome je Vučić govorio, asocira na “odbranu“ Srbije kakvu smo gledali devedesetih u Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i na Kosovu. Upravo zbog toga naoružavanje Srbije i jačanje njene vojske ozbiljan je alarm za sigurnost i Zapadnog Balkana i Evrope.

Vučićevi i Putinovi narativi

Vučić je tvrdnjama o Srbiji kao garantu stabilnosti na Zapadnom Balkanu uspio dugo zavaravati Evropu i dezavuirati i iskusnog američkog ambasadora Christphera Hilla koji je mjesecima ponavljao (bar do O' Brienove posjete Sarajevu i promjena u State departmentu) kako se Srbija okreće Zapadu i jača na evropskom putu, te da su ozbiljan partner SAD-u, dok se u praksi dešavalo nešto sasvim drugo uz svakodnevno veličanje Rusije i jačanje ruskog uticaja u regionu upravo preko Srbije, zbog čega je Hill na Zapadnom Balkanu bio izložen podsmjehu.

Posljednja potvrda Hillove pogrešne procjene, ali i političke i vojne doktrine Srbije, može se iščitati iz obraćanja Vladimira Putina na “Svetskom festivalu mladih u Sočiju“ u kome se, kako je prenijela većina medija u Srbiji (istih onih koji u pravilu ignoriraju poruke američkog ambasadora), dotakao i “posebnih veza između Srbije i Rusije“ poručujući da su “odnosi Rusije i Srbije posebne prirode, historijski duboki, o tome uvek govorim s posebnom toplinom, jer vekovima, želim da istaknem, Srbi su najpouzdaniji saveznici Rusije.“ U nastavku je Putin podsjetio na Jugoslaviju kao primjer “američkog kršenja međunarodnog prava“, ističući da su “upravo SAD pustile duha iz boce zaobilazeći Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija kada im je to bilo u interesu“, a “kako SAD štite svoje interese, tako je i Rusija stala u odbranu svog naroda u Donbasu, gdje je uveliko bio rat i pravo istrebljivanje civila“.

Komentirajući izjavu njemačke ministrice spoljnih poslova Annalene Baerbock tokom boravka u Sarajevu (o nasilnom mijenjanju granica) Vučić je izjavio: “Mi moramo da razumemo da se nalazimo u svetu u kojem neće da nas slušaju, ponekad se prave da nas ne čuju, upravo zbog 1999. godine“, podsjećajući da se “bliži godišnjica NATO agresije koju obeležavamo ne kao godišnjicu intervencije već kao godišnjicu agresije“.

Identični narativi Putina i Vučića ukazuju i na zajedničku doktrinu Srbije i Rusije. Odnosno, njihove izjave pokazuju da poštuju Plan koji su 23. februara 2022. potpisali ministri spoljnih poslova Rusije Sergej Lavrov i Srbije Nikola Selaković, a prema kome će u naredne dvije godine Srbija i Rusija imati redovne konsultacije o spoljnim poslovima. Plan je potpisan u New Yorku na marginama 77. zasedanja Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, a nakon ruske invazije na Ukrajinu. S druge strane, iako kandidat za članstvo u EU, Srbija odbija da uskladi svoju politiku sa evropskom i uvede sankcije Rusiji. Uz to, uz brojne druge sporazume, Srbija je s Rusijom (2013) potpisala i Sporazum o odbrambenoj suradnji. I tu dolazimo i do vojne doktrine Srbije po kojoj mora duplo osnažiti svoju vojsku.

Jedinstvena srpska država

Srbija se nikad nije odrekla Kosova, u čemu ima veliku podršku upravo Ruske Federacije, a što se tiče granica sa susjedima podsjetimo na izjavu Milorada Dodika s kraja oktobra 2023) u kojoj je ustvrdio “da Srbi u ovom vijeku treba da formiraju jedinstvenu državu koju čine Srbija, Republika Srpska i Crna Gora“, što, naravno, uključuje i Kosovo koje je po Dodiku dio Srbije. Dalje je objasnio da treba napraviti veliki svesrpski sabor na kojem će biti i Vučić i srpski patrijarh i ljudi iz dijaspore koji nešto znače, s kojeg će se poručiti da je ovo jedinstven srpski narod koji hoće da bude u jedinstvenoj državi.

Od koga se onda Srbija brani na Balkanu? Onih koji je ne podržavaju ovu Dodikovu ideju koju su u Srbiji ispratili ćutnjom? Ili članica NATO-a kojima je okružena?

Kad se danas govori o “odbrani“ Srbije neizostavno je podsjetiti na presude Haškog tribunala i zaključke do kojih su sudska vijeća došla na osnovu brojnih dokaza, a iz kojih je jasno vidljivo kako se to Srbija “brani“ od susjeda.

Tako sudsko vijeće u predmetu protiv Zejnila Delalića zaključuje da uprkos nastojanjima vlasti tadašnje SRJ (Srbija i Crna Gora) da prikriju svoje učešće u ratu u BiH i “njihovog insistiranja da su svi pripadnici JNA koji nisu Bosanci bili povučeni iz Bosne i Hercegovine do 19. maja, i da oni stoga više ne donose nikakve odluke koje bi mogle uticat na tamošnji sukob, Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija uvidio je da i dalje postoji uticaj i kontrola Beograda nad srpskim snagama u Bosni i Hercegovini“.

U nastavku haške sudije navode Rezoluciju 757, od 30. maja 1992, kojom “Savjet bezbjednosti izražava žaljenje što nisu u potpunosti ispunjeni njegovi zahtjevi za povlačenje spoljnih oružanih snaga, naročito jedinica JNA, iz Bosne i Hercegovine, iznijeti u Rezoluciji 752 Savjeta bezbjednosti, osuđuje propust vlasti SRJ da preduzmu efikasne mjere za sprovođenje Rezolucije 752 i takođe zahtijeva da svi eventualni elementi Hrvatske vojske još uvijek prisutni u Bosni i Hercegovini postupe u skladu sa tom Rezolucijom. Savjet bezbjednosti je otišao dalje i uveo sveobuhvatne trgovinske sankcije protiv SRJ zbog neispunjavanja zahtjeva, sa napomenom da će sankcije ostati na snazi dok se ne preduzmu efikasne mjere za ispunjenje uslova iz Rezolucije 752.”

U ovoj presudi je i zaključak Vijeća da je “Generalna skupština Ujedinjenih nacija takođe  izdala jednu rezoluciju u augustu 1992. u kojoj se zahtijeva povlačenje svih preostalih jedinica JNA i Hrvatske vojske, što jasno ukazuje na to da je i ona vjerovala da su te snage još uvijek uključene u sukob. Nakon toga, u izvještaju od 3. decembra 1992. generalni sekretar UN-a naglasio je da nije postupljeno u skladu s ovom rezolucijom. Rekao je da su snage Ujedinjenih nacija (UNPROFOR) u Bosni i Hercegovini ’dobile uvjerljive izvještaje o opsežnom učešću snaga Hrvatske vojske u Bosni i Hercegovini’. Pored toga, ’snage bosanskih Srba navodno i dalje dobijaju materijal i podršku od elemenata iz Savezne Republike Jugoslavije (Srbija i Crna Gora)’. Dalje, ’iako se JNA u potpunosti povukla iz Bosne i Hercegovine, bivši pripadnici, porijeklom bosanski Srbi, ostali su sa svojom opremom i sačinjavaju Vojsku Srpske Republike’. Pored toga, čini se da su one snage bivše JNA koje su pretvorene u VJ nastavile da igraju aktivnu ulogu u bosanskom sukobu.“

Vijeće je navelo i da je vještak dr. Gow svjedočio da je “poslije 19. maja 1992. Vojska Jugoslavije doprinosila, u smislu ljudstva i materijala, sprovođenju projekta nove srpske države u Bosni i Hercegovini. Trupe Vojske Jugoslavije su konkretno identifikovane na nizu lokacija tokom čitavog sukoba, na primjer, u toku vazdušnih operacija 1994. u području Posavine. Dr. Gow je dalje rekao da je, iako su srpske vlasti u Beogradu izjavljivale da više ne igraju aktivnu ulogu ni u sukobu, ni u smišljanju plana za proširenje teritorije pod srpskom kontrolom, te da ne učestvuju u izvršenju takvog plana preko VRS i VJ, njihova služba bezbjednosti je takođe organizovala srpske paravojne grupe u Bosni i Hercegovini. Da je postojalo trajno učešće onih elemenata JNA koji su postali VJ, takođe je vidljivo iz naprijed navedenih poziva za potpuno povlačenje spoljnih snaga, od strane, između ostalih, Savjeta bezbjednosti Generalne skupštine i Ujedinjenih nacija.”

Udruženi zločinački poduhvat (RS-a i Srbije)

Komentirajući presudu Jovici Stanišiću i Franku Simatoviću, nekadašnjim prvim ljudima Državne bezbednosti Srbije, glavni haški tužitelj Serge Brammertz izjavio je da je ona  “pokazala da u Bosni i Hercegovini nije bio građanski, već međunarodni sukob u kojem su učestvovala i politička vodstva susjednih zemalja, u ovom slučaju konkretno Beograda. Apelaciono vijeće odbacilo je navode iz žalbi Simatovića i Stanišića, a prihvatilo je žalbu Tužilaštva i zaključilo da su odgovorni za učešće u udruženom zločinačkom poduhvatu koji je za cilj imao nasilno uklanjanje nesrpskog stanovništva kroz cijelo trajanje rata u BiH. Presudom su proglašeni krivim za zločine koje su razne srpske snage počinile 1992. u Bosni i Hercegovini, u Bijeljini, Zvorniku, Bosanskom Šamcu, Doboju i Sanskom Mostu, i za zločine počinjene 1995. u Trnovu i Sanskom Mostu, kao i za ubistvo počinjeno u Daljskoj Planini u Hrvatskoj u junu 1992.“

Osim uloge i odgovornosti DB-a (MUP-a Srbije) u ratu u BiH u ovom suđenju je utvrđeno i prisustvo jedinica Vojske Jugoslavije koje su zajedno s jedinicama DB-a i MUP-a Srbije učestvovale u operacijama na području Bosne i Hercegovine – 1992. u Doboju, Bosanskom Šamcu, Zvorniku, 1993. u operaciji izvedenoj u Skelanima (specijalne jedinice MUP-a Srbije prije toga su obučavane na Tari, a nakon prelaska Drine sklonili su oznake), 1994. i 1995. u operaciji Pauk na prostoru Velike Kladuše i Bihaća i u Sanskom Mostu i oko Sarajeva. A dokazano je i postojanje kampova MUP-a Srbije u Hrvatskoj i BiH u kojima su obučavali Srbe. Komandant bataljona iz Skelana, Nebojša Ilić, izvijestio je 25. februara 1993. komandu Drinskog korpusa VRS da su svi regruti prošli obuku u trajanju od jednog do tri mjeseca u kampu jedinice MUP-a Srbije (Crvene beretke) u Skelanima.

Ratko Mladić, komandant VRS, zatim Panić, načelnik Generalštaba VJ, Ojdanić iz Užičkog korpusa, Franko Simatović i dvojica neidentificiranih muškaraca iz MUP-a 28. februara 1993. prisustvovali su sastanku na planini Tari radi planiranja operacije Udar. Mladić je u svojim zabilješkama naveo da će jedinice MUP-a biti u sastavu TG-1 koja je podređena Mrkšiću. Operacija Udar trajala je od 14. februara do 25. aprila 1993. i rezultirala je “oslobađanjem” srpskih teritorija na području srednjeg Podrinja.

Prema jednom od zaključaka: Miroslav Deronjić, srpski općinski zvaničnik iz Bratunca, izjavio je da je u aprilu 1992. godine u Bratunac došao čovjek po imenu Predrag Spasojević koji se predstavio kao službena osoba   DB-a i pokazao je iskaznicu. Kasnije je Deronjić saznao da je on bio pripadnik Crvenih beretki. U junu ili julu 1992. Deronjića je pozvao Dragan Trisić, načelnik TO-a Bajina Bašta, na sastanak Teritorijalne odbrane koji je održan u prostorijama TO. Svjedok je rekao da je sastanku prisustvovao i Franko Simatović. Na sastanku su bile delegacije iz Skelana, delegacija iz Zvornika u kojoj su bili Brano Grujić i Marko Pavlović, zatim zapovjednik Višegradske brigade, te Vinko Pandurević.

Na sastanku su podijeljeni zadaci za uspostavu kampova za obuku u Skelanima, Zvorniku i Višegradu.   Simatović je rekao da će instruktori i zapovjednici doći iz Srbije, iz jedinica specijalne policije MUP- a Srbije. Također je rekao da će jedinice prirodno surađivati s VRS-om, ali da niže komande neće imati ovlasti nad njima. Simatović je objasnio da je sve dogovoreno na najvišoj razini vojnih, političkih i državnih krugova Republike bosanskih Srba i Srbije. Simatović je dalje kazao da prisutni predstavnici općina trebaju pružiti logističku podršku jedinicama, kao što je osiguranje objekata za kampova za obuku, regrutiranje 20-30 svojih najboljih mladića za obuku, i pružanje pomoći u pogledu vozila i goriva.

Intervencija zbog zločina na Kosovu

Nakon okončanja sukoba u BiH, 1995, Srbija je svoju “odbranu“ preusmjerila na Kosovo.Vrhovni zapovjednik NATO snaga za Evropu, Wesley Clark, i general Klaus Naumann, predsjedavajući Vojnog komiteta NATO-a, 24. oktobra 1998. otišli su u Beograd na sastanak sa Slobodanom Miloševićem kako bi pokušali sa njim riješiti pitanja koja su brinula Vijeće sigurnosti UN-a, a koja su se ticala dešavanja na Kosovu. Ovaj sastanak je proistekao iz Rezolucije Vijeća sigurnosti 1199, ali i rezolucija 1160 i 1199. Predstavnici NATO-a su od Miloševića i njegovih saradnika, koji su prisustvovali sastanku (Milutinović, Šainović, Perišić), tražili povlačenje srpskih snaga s Kosova u skladu s Rezolucijom 1199.

Prema generalu Clarku, dok su čekali da se postignuti sporazum prekuca, Milošević mu je rekao: ”Znate, generale Klark, mi znamo kako da postupamo sa tim ubicama, tim ljudima koji siluju, tim kriminalcima, mi smo to i ranije već jednom uradili”. Na Clarkovo pitanje kada, on je rekao: ”U Drenici 1946. godine”, a na pitanje: “Šta ste uradili?”, Milošević je odgovorio: “Sve smo ih poubijali, sve. Naravno, nismo sve to odjednom uradili, trebalo nam je određeno vreme”. Po Clarku “general Đorđević govorio mi je o tome kako im je bilo potrebno još samo dvije nedelje da ih sve pobiju, a onda sam nakon toga čuo Miloševića kako to govori… NATO je pokušavao da to zaustavi diplomatskim putem.“

Tokom sastanaka u Beogradu Miloševiću je jasno stavljeno do znanja da NATO ima naredbu o aktiviranju, o čemu je Clark ispričao: “Glava 7 Rezolucije 1199 Vijeća sigurnosti ovlašćuje da se koriste sva sredstva, sva raspoloživa sredstva. I ja sam tu prijetnju prenio Miloševiću i rekao da će se to desiti ukoliko on ne povuče svoje snage i ne ispoštuje ono što NATO zahtijeva. 350.000 do 400.000 stanovnika je bilo protjerano iz kuća, bili su prisiljeni da žive po šumama. Ljudi su stradali pod okrutnim uslovima živeći na otvorenom. Korištena je artiljerija i teško naoružanje protiv nenaoružanih civila.“

Iako je Slobodan Milošević 25. oktobra 1998. potpisao sporazum o povlačenju srpskih snaga s Kosova, NATO je već krajem decembra vidio raspoređivanje dodatnih snaga na Kosovu, a u januaru su imali prve indicije da Beograd sprema novu ofanzivu na Kosovu. Clark je ponovo otišao u Beogradu 19. januara, povod je bio masakr civila u mjestu Račka koje su počinile srpske snage.

Prema informacijama NATO-a Beograd je spremao operaciju etničkog čišćenja velikih razmera usmjerenu protiv naroda na Kosovu koja je počela 19-20 marta 1999. godine. “To je bilo konzistentno sa obrascem koje smo vidjeli i drugdje u sukobima u bivšoj Jugoslaviji. Naime, vojska okružuje cilj, dovodi pojačanja, blokira taj dio. Policija zatim ulazi i hapsi ljude, konkretne ljude, ili zato što imaju informacije, traži, pretražuje to mjesto, zatim ulaze pripadnici paravojnih formacija, prijete ljudima, pljačkaju ih i izbacuju ih iz kuća i sve se to dešava pod kontrolom vlasti. To nije moglo da se desi bez koordinacije Vojske Jugoslavije i MUP-a,“ objasnio je Clark.

Milošević je u Haagu tvrdio da je NATO vodio “ilegalni rat“ protiv SRJ. Aleksandar Vučić danas tvrdi da je NATO izvršio agresiju na Srbiju. Zajedničko im je da ni jedan ni drugi “ne znaju“ zašto je NATO intervenirao i u svojim narativima tvrde da je to bilo narušavanje međunarodnog mira – argument koji i Putin koristi kad brani nacionalne interese Srbije, kao i nacionalne interese Rusije.