Prije desetak godina premijer Mađarske Viktor Orban je američkog milijardera Georga Sorosa proglasio državnim neprijateljem broj jedan, tvrdeći da on vuče konce u velikoj zavjeri protiv Mađarske.

Sorosov cilj je navodno bio da svrgne Orbana, ukine nacionalne države u Evropi i stanovništvo starog kontinenta zamijeni migrantima. Taj projekat je Soros pokušao realizirati u Mađarskoj preko mreže svojih plaćenika i agenata. Među njima su, prema tadašnjim navodima mađarske vlade, pojedine nevladine organizacije, novinari i naučnici, ali i Evropska unija i Ujedinjene nacije.

Slične poruke posljednjih nekoliko godina dolaze i iz Banja Luke, a finalni obračun sa “stranim plaćenicima” koji ruše Dodika i njegov režim, očekuje se za koji dana kada će se na sjednici Narodne skupštine razmatrati Prijedlog zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija, poznatiji po kolokvijalnom nazivu "zakon o stranim agentima".

Zakon koji je utvrdila Vlada RS i dostavila parlamentu izaziva kontroverze otkako je minule godine najavljeno njegovo izglasavanje. Ipak, vlasti u RS su po svemu sudeći ostale opredijeljene u vezi s njegovim donošenjem, nezadovoljne interpretacijom društvenih procesa od dijela organizacija, pa su i u zakonu akcenat stavile na aktiviste i djelatnosti koji se usko bave političkim zbivanjima u tom entitetu, piše beogradska Politika.

"Republika Srpska imala bi daleko veći razvoj da je stalno i uporno ne opstruišu i usporavaju s raznih stranih adresa, kao i s nivoa BiH. Na planu usporavanja Srpske oformljen je i ozbiljan nevladin sektor, koji čine razna udruženja i pokreti koji se finansiraju s tačno određenih stranih adresa", rekao je premijer RS Radovan Višković.

Nezadovoljstvo planovima vlasti iskazuje dio predstavnika civilnog društva, dok Delegacija EU u BiH ponovo poziva poslanike da ne glasaju za ovaj zakon, "koji bi imao zastrašujući učinak na legitimno djelovanje organizacija civilnog društva".

Šta piše u zakonu?

Naime, u prijedlogu zakona kao "agenti stranog uticaja" definisane su samo one "neprofitne organizacije koje pomažu strani subjekti, a koje se bave političkim djelovanjem ili političkim aktivnostima, kao i drugim aktivnostima koje se odnose na političko organizovanje i djelovanje usmjereno na ugrožavanje demokratije, narušavanje integriteta RS, kršenje Ustavom RS zajamčenih sloboda i prava i raspirivanje nacionalne, rasne ili verske mržnje i netrpeljivosti".

Osim novačnih kazni, predviđene su i zabrane djelovanja u slučaju narušavanja integriteta RS, što će nadgledati Ministarstvo pravde RS i Poreska uprava RS. Novina u prijedlogu u odnosu na nacrt jeste i to da je neprofitna organizacija obavezna da "podnese prijavu Ministarstvu pravde RS u roku od 15 dana od prijema finansijskih sredstava ili druge vrste pomoći od stranog subjekta". Dakle, u registar neće biti upisani novčani prilivi koji se odnose na pomoć dobijenu do stupanja ovog zakona na snagu. Ministarstvo pravde RS pratiće aktivnosti neprofitnih organizacija i u drugim dijelovima BiH, a ne samo u RS.

Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik izjavio je sredinom minule godine da će biti donijet zakon o nevladinim organizacijama i istakao da to neće moći da zaustave stranci, pa ni sama EU, podsjetivši da se od toga već jednom odustalo zbog pritisaka 2018. godine.

Predsjednik Udruženja novinara Republike Srpske Danijel Simić, blizak režimu u RS-u, podržao je zakon rekavši za "Politiku" da se "već tri decenije u javnosti kao 'nezavisni novinari, altruisti i 'nepotkupljivi' aktivisti za ljudska prava' predstavljaju ljudi koji su plaćeni, rade po programima i podnose izveštaje stranim vladama".

(SB)