Prva sveobuhvatna naučna analiza impozantnih kamenih blokova u Stonehengeu otkrila je tajnu velike otpornosti na vremenske utjecaje tog slavnog prethistorijskog spomenika u južnoj Engleskoj starosti između 4.000 i 5.000 godina i uvršetnog 1986. na UNESCO-v popis svjetske baštine.

Naučnici su opisali niz testova kojima su proučavali unutrašnjost jednog od pješčanih blokova, poznatih kao sarseni, kako bi dobili uvid u geologiju i hemijski sastav tih megalita iz neolitika (mlađe kameno doba) i bronzanog doba (3000. - 1000. godine p.n.e).

Oni su proučavali uzorke jezgre iz jednog od sarsena, Kamena 58, izvađenih tokom konzervatorskih radova pedesetih godina. Taj blok je decenijama čuvan u Sjedinjenim Državama, a u Britaniju je vraćen 2018. na dodatne analize.

Sarseni su izrađeni od tzv. silkrita, koji se postepeno formirao unutar nekoliko metara površine zemlje kao rezultat podzemnih voda koje cirkuliraju kroz zakopani sediment.

Silkrit je stvrdnuta zemlja (otporna na mrvljenje) koja nastaje kada rastopljen silicijev dioksid SiO2 zacementira površinsku zemlju, pijesak i šljunak.

Rezultati istraživanja su pokazali da je jezgra sačinjena uglavnom od zrnaca kvarca veličine pijeska, čvrsto zacementiranih ukrštenim kristalima kvarca.

Vrlo otporan, izdržljiv i trajan kvarc se ne raspada i ne erodira čak ni kada je eonima izložen atmosferilijama.

"To objašnjava otpornost tog kamena na atmosferske utjecaje i zašto je idealan materijal za gradnju spomenika", kazao je geomorfolog David Nash s Univerziteta Brighton, koji je predvodio istraživanje objavljeno u časopisu "PloS ONE".

Upečatljivim inženjerskim postignućem ljudi iz kasnog neolitika podignuli su sarsene u Wiltshireu oko 2500. godine p. n.e.

Kamen 58 visok je sedam metara, s druga dva metra ukopana u zemlju, a gornji dio teži oko 24 tone.

Uzorak jezgre je u obliku kamenog štapa širine 2,5 centimetara i duljine oko metar, bež boje koja je svjetlija od svijetlosivog vanjskog dijela megalita, koji je armosferilijama izložen hiljadama godina.

Naučnici su se služili raznim metodama istraživanja, uključujući CT skeniranje, rendgensko snimanje, mikroskopske analize i razne geohemijske tehnike.

"Naš mali uzorak je sada vjerovatno najaniliziraniji kamen uz kamen sa Mjeseca", rekao je Nash.

Za sada nije jasno kada se taj kamen formirao, iako su neki istraživači otkrili ugrađena zrnca pijeska koja datiraju iz mezoproterozoika, geološka ere koja se odvijala prije 1,6 i 1 milijarde godina.