Poslanici Evropskog parlamenta uputili su prijedloge za rezoluciju o oružanom sukobu u Banjskoj koju bi u narednim danima trebalo da bude usvojen. Portal Nova.rs eksluzivno objavljuje prijedloge svih poslaničkih grupa EP.

Evropska narodna partija (EPP) u tekstu svoje rezolucije poziva EU da uvede restriktivne mjere srpskom rukovodstvu ukoliko se dokaže da su bili uključeni u napad u Banjskoj. Njihovi prijedlozi za tekst rezolucije se mogu smatrati i najoštrijim u odnosu na druge poslaničke grupe, što je i iznenađenje, imajući u vidu da je SNS pridruženi član Evropske narodne partije i da je upravo ta grupacija, u vrijeme bivše nemačke kancelarke Angele Merkel, bila najveći zaštitnik SNS i Aleksandra Vučića unutar institucija EU.

U dokumentu koji je dostavio EPP, sukob u Banjskoj okaratkerisan je kao teroristički napad, a navodi se i da je srpska policija uhapsila Milana Radoičića, koji je priznao da je predvodio napadače i pustila ga narednog dana.

Pominju se i "nasilne demonstracije (Srba) poslije lokalnih izbora“ na jseveru Kosova i "otmica trojice kosovskih policajaca, sa teritorije Kosova 14. juna".

U prijedlogu rezolucije EPP se "oštro osuđuje teroristički upad na Kosovo i napad na službenike Kosovske policije u Banjskoj", naglašava se da odgovorni moraju da se suoče sa pravdom, a kosovske vlasti se pozivaju da udvostruče svoje napore u sprečavanju šverca oružja koji se "također odvija preko kola hitne pomoći i objektima Srpske pravoslavne crkve".

Pozivaju se obje strane da rade na deeskalaciji situacije na sjeveru Kosova, Srbija da povuče sve trupe i opremu sa granice sa Kosovom, uključujući i protivvazdušne sisteme i jedinice teške artiljerije, te da prekine svaku podršku nelegalnim terorističkim formacijama građana sjevera Kosova.

U prijedlogu rezolucije EPP piše i da osuđuju potencijalnu umiješanost Rusije u napade u Banjskoj, a Srbija i Kosovo se pozivaju da se uključe u dijalog i da u duhu kompromisa postignu sveobuhvatni pravno obavezujući sporazum, a pozivaju se Miroslav Lajčak i Josep Borrell da unaprijede dijalog.

Poziva se Evropska komisija da uspostavi mapu puta za integracije Kosova do kraja godine, a kosovske Srbe da se vrate u kosovske institucije. Također, u prijedlogu rezolucije EPP EU da uvede restriktivne mjere srpskom rukovodstvu ukoliko se dokaže da su bili uključeni u napad u Banjskoj.

Evropski zeleni traže da se mjere odmah uvedu

U svom prijedlogu, u 1. tački, Evropski zeleni ističu da najoštrije, kako navode, osuđuju brutalni i gnusni napad na Banjsku na severu Kosova koje se dogodilo 24. septembra 2023. godine.

U nastavku oni dodaju:

2. Pozivamo da se počinioci ovog terorističkog napada bez odlaganja privedu pravdi. U tom kontekstu, pozivamo EU da podrži istrage od stane kosovskih vlasti bez odlaganja i pozivamo Vladu Srbije da bezuslovno sarađuje na takvoj istrazi sa nadležnim organima.

3. Osuđujemo napada ne vojnike Kfora i novinare

4. Pozivamo Evropsku komisiju i Vijeće ministara EU da uvede protiv Vlade Srbije mjere ako iskod takve istrage pokazuje direktnu umiješanost srpske države u teroristički napad u Banjskoj ili ako srpske vlasti nisu voljne da sarađuju u potpunosti. Pozivamo Evropsku komisiju da zamrzne sredstava koja se daju Srbiji u okviru IPA, ako ishod istrage ukazuje na direktnu umiješanost Srbije u ova dva napada.

5. Pozivamo Kosovo da formira ZSO bez daljeg odlaganja

6. Pozivamo Kfor da uspostavi plan obuzdavanja bezbjednosne situacije na sjeveru Kosova

7. Zabrinuti smo dokazima koji povezuju nasilne kriminalne grupe na sjeveru Kosova sa srpskom državom. Izražavamo duboku zabrinutost oko mogućnosti da svi odgovorni akteri za sukobe u Banjskoj ne budu privedeni pravde.

8. Izražavamo žaljenje zbog povećanog broja Vojske Srbije na granici sa Kosovom. Takva agresivna ponašanja zajedno sa radikalizovanim političkim porukama u Srbiji i jakim indicijama o umiješanosti Srbije u nasilje na sjeveru Kosova ukazuje na veoma opasnu politiku Vlade Srbije.

9. Ponovo pozivamo da se Srbija i Kosovo uključe u dijalog uz posredovanje EU

10. Pozivamo Srbiju i Kosovo da u potpunosti sprovedu sporazume iz Brisela i aneks implementacije iz Ohrida, te žalimo što je Srbija odbila da potpiše Briselski i Ohridski sporazum

11. Duboko žalimo zbog prigovora Srbije na članstva Kosova u Vijeću Evrope, pozivamo Srbiju da se uzdrži od upotrebe sile u skladu sa međunarodnim obavezama.

12. Žalimo što su Srbija i Republika Srpska proglasile Dan žalosti zbog troje mrtvih terorista i uspostavljanje političkog narativa da su ovi teroristi bili heroji koji su se borili, što snažno povećava političke tenzije u regionu

13. Žalimo zbog ultranacionalističke retorike koju koriste srpski zvaničnici protiv Kosova. U ovom kontekstu žalimo zbog murala na kojima piše "Kad se vojska na Kosovo vrati" i pozivamo srpske vlasti da ih uklone bez daljeg odlaganja

14. Izražavamo ogromnu zabrinutost zbog velike količine dezinformacija i govora mržnje koji se šire u medijima u Srbiji preko medija koji su pod kontrolom vlasti u Srbiji poput Pinka, Happja i Informera. Oni doprinose podsticanju tenzija sa Kosovom

15. Pozivamo da se lokalni izbori na sjeveru Kosova održe što prije

16. Pozivamo na demontiranje paralelnih struktura na sjeveru Kosova

17. Pozivamo Vladu Kosova da se istinski uključi u značajan unutrašnji dijalog

18. Pozivamo na odgovarajuću istragu svih etničkih napada širom Kosova, uključujući napade na Bistričkom mostu i u Štrpcu na pravoslavno Badnje veče

19. Pozivamo Evropsku komisiju da ukine restriktivne mjere protiv Kosova uvedene 1. jula 2023. godine i naglašavamo da ovakve mjere treba primenjivati samo u slučajevima ozbiljnog kršenja demokratije, ljudskih prava i vladavine prava

20. Pozivamo EU da primjeni diplomatiju odvraćanja prema Srbiji posebno imajući u vidu krhku bezbednosnu situaciju na Zapadnom Balkanu

21. Pozivamo države EU koje još nisu priznale Kosovo kao što su Španija, Slovačka, Kipar, Rumunija i Grčka da to urade bez odlaganja

22. Podsjećamo da sporazum o viznoj liberalizaciji viznog režima sa Kosovom nije i ne treba da bude povezan sa dijalogom i trebalo bi da stupi na snagu 1. januara 2024.

23. Pozivamo Vijeće da usvoji predložene mjere i slijedi primjer SAD i uvede ciljane mjere protiv Milana Radoičića.

Prijedlozi grupacije „Renew Europe“(Liberali): Sumnjaju na učešće Rusije u događajima u Banjskoj

U svom prijedlogu, predstavnici liberala navode da najoštrije osuđuju napad koji se dogodio 24. septembra 2023. u selu Banjska i izražava solidarnost sa žrtvama i njihovim porodicama;

U narednim tačkama oni dodaju i sledeće:

2. Pozivamo EU i njene države članice da intenziviraju svoj rad sa kosovskim institucijama, EULEКS-om i КFOR-om, kako bi razjasnili sve detalje oko ovog napada i da identifikuju i privedu pravdi sve one koji su odgovorni za planiranje, finansiranje i izvođenje napada; pozivamo srpske vlasti da u potpunosti sarađuju sa istragom koja je u toku; pozivamo EU i njene države članice da pripreme ciljane sankcije za organizatore, finansijere i izvršioce napada u Banjskoj 24. septembra 2023, na osnovu nalaza istrage;

3. Osuđujemo i žalimo što su srpske vlasti postupile u vezi sa ovim teškim bezbjednosnim incidentom, uključujući njihovo raspoređivanje trupa u blizini granice sa Кosovom, pokušaje destabilizacije Кosova, nespremnost da sarađuju u istrazi, njihov popustljiv odnos prema organizatorima i počiniocima ovog napada i retorike koju su srpski lideri koristili tokom ove krize; pozivamo srpske vlasti da u potpunosti povuku svoje trupe i teško naoružanje sa granice sa Кosovom, u skladu sa prethodnim sporazumima;

4. Pozivamo КFOR i EULEКS da sprovode redovne zajedničke bezbednosne procjene na sjeveru Кosova kako bi procijenili bezbjednosnu situaciju i da se više fokusiraju na ulogu organizovanog kriminala koji igra važnu ulogu u razvoju događaja u tom regionu; pozdravljamo nedavno pojačanje КFOR-a i poziva države članice NATO-a da razmotre dalje jačanje mirovnih snaga; pozivamo EU i njene države članice da dodatno povećaju jedinice EULEКS-a na terenu, posebno na sjeveru Кosova i, ako je potrebno, da privremeno ojačaju svoju ulogu bezbjednosnog odgovora na sjeveru Кosova;

5. Osuđujemo akte nasilja nad svim građanima Кosova, trupama КFOR-a, agencijama za sprovođenje zakona i medijima na sjeveru Кosova; pozivamo na brzu, transparentnu i temeljnu istragu svih ovih incidenata i da svi počinioci budu pozvani na odgovornost i sankcionisani; naglašavamo važnost ulaganja svih napora da se poboljša krhka bezbjednosna situacija i da se ublaže potencijalni pokretači napetosti i/ili sukoba;

6. Pozivamu Srbiju i Кosovo da osude sve oblike nasilja i provokacije, pozivajući na uzdržanost i hitan prekid svih akcija koje mogu dodatno eskalirati tenzije; pozivamo Srbiju i Кosovo da se uzdrže od jednostranih akcija koje bi mogle potkopati mir i stabilnost u regionu, i umjesto toga da aktivno rade na mirnom rješavanju sporova kroz dijalog koji olakšava EU;

7. Pozivamo lidere Кosova i Srbije da ponovo potvrde svoju posvećenost Ohridskom sporazumu i prethodnim sporazumima uz posredovanje EU, da preduzmu kredibilne korake ka njihovoj implementaciji, i da se aktivno i konstruktivno angažuju u dijalogu uz posredovanje EU radi rješavanja otvorenih pitanja i normalizacije odnosa, izbjegavajući pritom bilo kakvu retoriku ili radnje koje ometaju proces dijaloga; poziva o EU da ojača svoju ulogu posrednika u dijalogu Srbija-Кosovo i na Zapadnom Balkanu uopšte;

8. Ponavljamo svoje pozive na punu implementaciju, u dobroj vjeri i na blagovremen način, svih relevantnih sporazuma sa obje strane, uključujući uspostavljanje Asocijacije/Zajednice opština sa srpskom većinom na osnovu već dogovorenih principa; vjerujemo da će konačno i sveobuhvatno rješenje unaprijediti saradnju, stabilnost i prosperitet u širem regionu i osigurati trajno pomirenje između oba naroda kao preduslov za integraciju obje države u EU;

Evropski parlament (Foto:EPA-EFE/JULIEN WARNAND)

9. Naglašava da nesprovođenje sporazuma uz posredovanje EU i nedostatak napretka u pogledu normalizacije njihovih odnosa ugrožavaju EU perspektive dvije zemlje; naglašavamo da je normalizacija odnosa ključna za napredak obje zemlje ka članstvu u EU; pozivamo EU da preduzme mjere u okviru pretpristupne pomoći protiv onih koji se ne pridržavaju sporazuma;

10. Pozivamo na povećanje međunarodne i prekogranične saradnje usmjerene na organizovani kriminal, izražavajući žaljenje zbog ograničenog napretka u istrazi i krivičnom gonjenju takvih slučajeva; izražava zabrinutost zbog izazovne situacije u vezi sa borbom protiv organizovanog kriminala na sjeveru Кosova, gdje kriminalne grupe nastavljaju da deluju, negativno utičući na živote i buduće izglede građana Кosova u sjevernim opštinama;

11. Žalimo što je Srbija nastavila kampanju za oduzimanje priznanja Кosova; poziva Srbiju da se uzdrži od pokušaja da izoluje Кosovo od međunarodne scene kampanjom protiv njegovog priznanja ili isključivanjem zemlje iz međunarodnih organizacija;

12. Žalimo zbog bojkota pravosudnih institucija koji podstiču srpske nacionalističke političke stranke; žalimo zbog bojkota opštinskih izbora na sjeveru Кosova 23. aprila od strane glavne političke stranke na sjeveru Кosova, Srpske liste, i zastrašivanja srpskih opozicionih političara; žali zbog insistiranja vlade na tome da građani albanske kosovske zajednice ostanu gradonačelnici u sjevernim opštinama sa veoma niskim izbornim odzivom, jer njihov nizak legitimitet otežava proces pomirenja i integracije albanske kosovske i srpske zajednice na Кosovu; poziva na hitno ponavljanje opštinskih izbora u dotičnom regionu uz puno učešće svih političkih partija na slobodnim i poštenim principima;

13. Pozivamo Кosovo da otkloni sve preostale nedostatke izbornog procesa i da u potpunosti primjeni povezane preporuke misija EU za posmatranje izbora i obezbedi slobodan i pošten izborni proces za sve političke stranke;

14. Žali zbog činjenice da su inicijative za uključivanje srpske zajednice u kosovsku političku, društvene i ekonomske strukture ostaju veoma ograničene; ponavlja svoj poziv kosovskim vlastima da unaprijede unutrašnji dijalog sa nezavisnim organizacijama civilnog društva kosovskih Srba, u cilju izgradnje povjerenja, olakšavanja svakodnevnog života kosovskih Srba, njihove uspješne integracije i osiguranja okruženja za trajno pomirenje između njih dvoje nacije;

15. Ponavljamo potrebu za hitnim povratkom kosovskih Srba u institucije, istovremeno ohrabrujući vladu da značajno pojača napore za njihovu reintegraciju; ponovo potvrđujemo da je pomirenje i uključivanje srpske zajednice na Кosovu od suštinskog značaja za osiguranje stabilnosti u zemlji i za napredak u normalizaciji odnosa Prištine i Beograda;

16. Pozivamo srpske vlasti, visoke političke predstavnike i zvaničnike da se uzdrže od upotrebe pogrdnog jezika u vezi sa pregovaračkim procesom uz posredovanje EU, politikama EU na Zapadnom Balkanu i procesom proširenja EU uopšte, jer takvo ponašanje može umanjiti javna podrška politikama EU i proširenju EU uopšte;

17. Osuđujemo pokušaje Rusije da izvrši utjecaj na Zapadni Balkan putem eksploatacije kulturnih, etničkih i vjerskih podjela i destabilizacije prodemokratskih snaga; pozivamo na potpuno pojašnjenje u vezi sa potencijalnom ulogom Rusije u napadu koji se dogodio u Banjskoj;

18. Nalažemo svom predsjedniku da ovu rezoluciju proslijedi Vijeću, Кomisiji, potpredsjedniku Кomisije/visokom predstavniku Unije za vanjske poslove i sigurnosnu politiku, predsjedniku, Vladi i Skupštini Кosova, predsjedniku, Vladi i Skupština Srbije, OSCE-u, UN i Vijeću Evrope etničke i vjerske podjele i destabilizujuće prodemokratske snage; poziva na potpuno pojašnjenje u vezi sa potencijalnom ulogom Rusije u napadu koji se dogodio u Banjskoj;

Ovo su prijedlozi Socijaldemokrata Evropskog parlamenta:

1. Najoštrije osuđujemo grozan i kukavički teroristički napad na pripadnike kosovske policije od strane srpske naoružane bande, u jeku velike operacije krijumčarenja oružja, u Banjskoj/Banjske na sjeveru Кosova, u kojem je ubijen jedan policajac i dvoje povrijeđenih; poziva sve države članice EU, koje to već nisu učinile, da takođe osude napad;

2. Pozivamo na vraćanje mira i stabilnosti; pozivamo na utvrđivanje svih činjenica o napadu i pomno prati istrage kosovskih vlasti koje su u toku; pozivamo da se odgovorni počinioci suoče sa pravdom; pozivamo kosovske vlasti da objelodane sve dokaze o incidentu; pozivamo međunarodne institucije na Кosovu, uključujući EULEКS, da procene dokaze;

3. Očekujemo od Srbije da u potpunosti sarađuje u istragama i da one koji su odgovorni za napad i koji trenutno borave u Srbiji privede pravdi u skladu sa vladavinom prava, uključujući razmatranje njihovog izručenja Кosovu;

Evropski parlament (Foto:EPA-EFE/JULIEN WARNAND)

4. Naglašavamo da ova masovna operacija krijumčarenja oružja ukazuje na ozbiljnu vojnu nagomilavanje i predstavlja veliku eskalaciju, što je u suprotnosti sa ponovljenim pozivima EU na deeskalaciju na sjeveru Кosova i protivzakonito je; pozivamo Srbiju da se uzdrži od daljih napora za eskalaciju koji potkopavaju ustavni poredak Republike Кosovo, uključujući sprečavanje svakog krijumčarenja oružja preko granice;

5. Oštro osuđujemo vojno jačanje srpske vojske na jugu Srbije; primili smo k znanju srpsko povlačenje djela svojih trupa sa granice sa Кosovom, što je važan korak; pozivamo Srbiju da učini više na deeskalaciji tenzija izazvanih njenom vojnom nagomilavanjem, uključujući povlačenje svih prednjih vojnih baza koje se nalaze u blizini granice sa Кosovom i da se uzdrži od ovog ponavljajućeg obrasca eskalacije u budućnosti;

6. Žalimo što je beogradski sud odbio prijedlog Višeg javnog tužilaštva u Beogradu za određivanje pritvora Milanu Radoičiću, koji je preuzeo odgovornost za organizovanje napada 24. septembra 2023. godine, na osnovu opasnosti od bjekstva;

7. Naglašavamo da bi i Кosovo i Srbija trebalo da se uzdrže od svake akcije koja bi mogla dodatno eskalirati situaciju; žalimo, u ovom kontekstu, retoriku iz Srbije u vezi sa napadom 24. septembra 2023., kao i način na koji je obilježen dan žalosti;

8. Podržavano normalizaciju odnosa između Кosova i Srbije; poziva Кosovo i Srbiju da se uključe u dijalog Beograda i Prištine u dobroj vjeri i u duhu kompromisa kako bi postigli sveobuhvatan, pravno obavezujući sporazum o normalizaciji njihovih odnosa, zasnovan na međusobnom priznavanju, u skladu sa međunarodnim pravom i bez daljih kašnjenje; podsjeća da će nedjelovanje konstruktivno i u dobroj vjeri na normalizaciji odnosa imati posljedice na integraciju u EU;

9. Pozivamo na punu implementaciju, u dobroj vjeri i blagovremeno, svih relevantnih sporazuma sa obje strane, uključujući uspostavljanje Zajednice/Zajednice opština sa srpskom većinom; naglašava da napad od 24. septembra 2023. ne bi trebao poslužiti kao izgovor da se skrene pažnja s Dijaloga o normalizaciji; priznaje da Srbija mora da uloži napor da povrati svoj kredibilitet u dijalogu, kao rezultat svoje štetne uloge u događajima od 24. septembra 2023;

Specijalci ROSU kod manastira Banjska (Foto:EPA-EFE/GEORGI LICOVSKI)

10. Pozivamo EU da predloži nov, inovativan i uravnotežen pristup posredovanju između strana u cilju prevazilaženja trenutnog zastoja, shvatajući da nakon napada 24. septembra 2023. ne može biti uobičajeno i da je poverenje u proces mora biti obnovljen;

11. Podsjećamo da bi neuspjeh dijaloga Beograda i Prištine također imao posljedice na ulogu EU kao kredibilnog spoljnopolitičkog igrača.

Iz ove poslaničke grupe ističu da je Milan Radoičić, bivši potpredsjednik političke Srpske liste s Кosova, koju podržava Beograd i koja je povezana sa SNS, preuzeo odgovornost za organizovanje napada 24. septembra 2023. i da je negirao da je srpska vlast bila umiješana. Oni podsjećaju da je Radoičić priveden i pušten iz pritvora u Srbiji i tek treba da bude krivično gonjen, te da su srpske vlasti negirale bilo kakvu umiješanost u napad.

Oni ističu da je nakon događaja došlo do velikog jačanja srpske vojske duž administrativnih prelaza Кosova i da je kasnije Srbija kasnije povukla dio svojih snaga, a u svom obrazloženju podsećaju na događaje koji su prethodili sukobu u Banjskoj.

Milan Radoičić (Foto:MILOŠ MIŠKOV / Sipa Press / Profimedia)

Evropski konzervativci i reformisti (ECR) osudili nasilje na Kosovu

U tekstu Prijedloga rezolucije Evripski konzervativci i reformisti podsjećaju na izrazitu krhku bezbjednosnu situaciju na sjeveru Kosova još od izbora 2022. godine, kada su se Srbi povukli iz institucija.

1. Naoštrije osuđuje nasilje na sjeveru Kosova

2. Izražava duboko žaljenje zbog žrtava posljednjih incidenata i posebno upućuje saučešće porodicama poginulih i povrijeđenih

3. Ostajemo veoma zabrinuti zbog nedostatka napretka obje strane u deeskalaciji tenzija na sjeveru Kosova

4. Pozivamo kosovske i srpske vlasti da se angažuju da na ispunjenju preuzetih obaveza

5. Čvrsto stoje iza misija NATO i KFOR

6. Podstiče koordinaciju između NATO, SAD i ostalih članica

7. Podržava napore da se održe izbore na sjeveru Kosova

8. Ponavljaju važnost za podsticanjem dugoročnog mira kroz postizanje sveobuhvatno i pravnoobavezujućeg sporazuma između Srbije i Kosova