Piše: Hajrudin SOMUN (Oslobođenje)

Da je prošlog petka, primajući titulu počasnog doktora nauka na univerzitetu Valladolid, Josep Borrell govorio kao španski socijalista iz katalonskog sela ispod Pirineja, ne bi bilo toliko značajno da ga odmah prenese pariški Le Monde, a zatim neki, iako ne istaknutiji evropski mediji. Ali on je to rekao kao šef diplomatije Evropske unije. Zalažući se za dvodržavno rješenje izraelsko-palestinskog sukoba koje bi trebalo nametnuti izvana, on kaže: “Ja insistiram na tome iako Izrael i dalje nastavlja odbijanje takvog rješenja koje bi donijelo mir. Išao je toliko daleko da je sam stvorio Hamas. Izraelska vlada je finansirala Hamas pokušavajući da oslabi Fatahovu palestinsku upravu”.

Novost je što je Borrell to rekao kao visoki predstavnik EU za vanjsku politiku i što bi on nastavio - ukoliko ostane na toj dužnosti - da se zalaže za prekid izraelskog rata u Gazi i priznanje palestinske države, čemu su već sklone neke evropske države, uključujući i njegovu Španiju. On dobro poznaje i Izraelce, pošto je još kao student volontirao u jednom kibucu. Svi mi koji smo pratili šta se zbiva između Izraelaca i Palestinaca znali smo za “skrivenu igru” Izraela s Hamasom, koja se ponovo objelodanjuje s izbijanjem rata u Gazi već uveliko prošlog 7. oktobra. Američki magazin Time, pišući o korijenima palestinskog ustanka koji je počeo 1980-ih godina, podsjeća kako je Izrael “zatvarao oči” prema pojavi Hamasa, “kako bi se mogao fokusirati na ono u čemu su izraelski lideri vidjeli veću opasnost, PLO pod vođstvom Jasera Arafata”. O tome se nije krilo ni u Izraelu. Jedan od pomoćnika premijera Netanyahua, general Gershon Hacohen, rekao je 2019. u TV intervjuu: “Treba da kažemo istinu - Netanyahuova strategija je da spriječi opciju o dvije države, tako što od Hamasa pravi bliskog partnera. Otvoreno, Hamas je neprijatelj. Skriveno, on je saveznik”.

Strategija je to, uostalom, koju Izrael primjenjuje prema svim Arapima, pa kako ne bi prema Palestincima. Za Palestince je skovan plan “sveobuhvatne politike jevrejske kolonizacije”. Tako je tačno definisan cilj Izraela u takozvanom Yigalovom planu iz 1967, nezvaničnoj ali trajnoj strategiji političke i vojne kontrole, a konačno i aneksije palestinskih teritorija osvojenih u junskom ratu te iste godine. A da arapske zemlje ne bi nekim novim ratom osujetile taj plan, trebalo ih je spriječiti ohrabrivanjem i podrškom njihovim unutrašnjim podjelama i slabljenjem njihove vojne moći. U Siriji je to bio otpor sunitske većine protiv nacionalističkog, ali i šiitskog baasističkog režima. U Libanu građanskim ratom uzdrmana multikonfesionalna podjela vlasti. U Iraku ratovi između vojske i Kurda. U Jordanu nesuglasice oko podrške palestinskom oslobodilačkom pokretu koji je, kao i iz Libana, protjeran. U Egiptu otpor vojnim režimima koji traje od svrgavanja monarhije.

U većini slučajeva u pozadini ili u prvim redovima svih tih otpora i podjela bili su pokreti ili stranke koje su se odupirale skretanju arapskog i muslimanskog svijeta s temeljnih islamskih načela i zakona u sekularizaciju i služenje interesima istočnog, komunističkog, ili zapadnog imperijalističkog bloka. Većina tih pokreta, nazvanih političkim islamom ili islamističkim, koji su u svojim programima imali i otpor ili borbu protiv izraelske okupacije Palestine pripadali su ili su slijedili Muslimansko bratstvo, nastalo između dva svjetska rata u Egiptu na otporu britanskom i francuskom kolonijalizmu, koji će kasnije naslijediti “američki imperijalizam”. Jedan od ogranaka Ihvanul-muslimin formiran je i među Palestincima, pa i u Gazi koju je 1960-ih godina Izrael osvojio ili oteo ispod kontrole Egipta. Osnovao ga je Šejh Ahmed Jasin, gotovo slijepi paraplegičar koji je odrastao u izbjegličkom logoru u Gazi, pod imenom Mudžamaa-al-islamija, Islamsko udruženje. Ono je prvih godina radilo na “reislamizaciji palestinskog društva” na univerzitetu i po školama, ali je poslije prve intifade 1987. godine preraslo u Hamas, ili Islamski pokret za oslobođenje, koji se potpuno posvetio borbi za oslobođenje cijele Palestine od “cionističkog izraelskog okupatora”.

Na drugoj strani palestinskog pokreta sve više je jačao Fatah, pod vođstvom Jasera Arafata, koji je uspio da objedini sve struje u Palestinsku oslobodilačku organizaciju. PLO će krajem 1980-ih proglasiti nezavisnu palestinsku državu i priznati Izrael. I biti priznat od SAD-a i drugih zapadnih zemalja kao legitimni predstavnik palestinskog naroda. Arafat će biti na čelu i Palestinske uprave u Ramalahu, formirane na osnovu sporazuma iz Osla 1993, i voditi sve mirovne pregovore s Izraelom i američkim administracijama. U Gazi je, međutim, Hamas postajao sve jači, a među palestinskim izbjegličkim logorima sve popularniji, pa će na prvim izborima 2005. pobijediti Fatah i osvojiti dvije trećine mjesta u Zakonodavnom vijeću Palestinske uprave. Sukob između Fataha i Hamasa tinjao je oko osnovnih smjernica palestinskog otpora, ali i zbog dubokih ideoloških razlika, pošto se Fatah držao sekularnog, multireligijskog programa, a Hamas u Gazi provodio striktna šerijatska pravila. Pa kad su Fatah i druge organizacije PLO odbili da ih predvodi Hamas u parlamentu i palestinskoj vladi, izbio je otvoreni, oružani rat. Sve su pristalice PLO-a i Fataha u Gazi proglašene izdajicama, mnoge i likvidirane, a Hamas je formirao svoju apsolutnu vlast u enklavi.

Ovo malo podataka bilo je dovoljno za izraelske vlasti da nastave provoditi kolonijalnu formulu “zavadi pa vladaj”. Tako se nastavilo protekle dvije decenije i nekoliko ratova koje je njegova armija vodila protiv Hamasa, koji je smatrala terorističkim, kao uostalom i gotovo sve Palestince, počevši od Jasera Arafata i njegovog Fataha. Istovremeno su na razne načine izraelske vlade ohrabrivale i plaćale Hamas, zajedno s nekim arapskim i muslimanskim zemljama, kako bi slabile Fatah u Ramalahu i na uspješan način sprečavale formiranje palestinske države. U izraelskim sigurnosnim i vojnim strukturama kružila je tajna poruka da “ko god želi da ometa uspostavljanje palestinske države, mora da podržava jačanje Hamasa i dostavlja mu pare”. Avner Cohen, koji je služio kao šef religijskog odjela izraelske armije u Gazi u vrijeme pojave Hamasa, rekao je u napisu Wall Street Journala “kako je Izrael pomogao da se izleže Hamas” još 2009. godine: “Hamas je, na moju veliku žalost, izraelska kreacija”. Šejh Ahmed Jasin, prije nego što je 2004. godine smrtno pogođen izraelskom granatom kad je izlazio sa džume u jednoj džamiji Gaze, možda nije ni znao, a Bog zna, možda i jeste, da je bio plaćen od izraelskih tajnih službi.

I tako sve do oktobra 2023. A ima i ona da se igra koju je Izrael vodio s Hamasom može jednog dalekog dana obiti o njegovu glavu.