U ponedjeljak popodne (22. marta) u Prištini je na sjednici Skupštine Kosova za izbor nove državne vlade lider Samoopredjeljenja Aljbin Kurti (Albin Kurti) predložen za premijera.

Sjednica o izboru Vlade uslijedila je samo nekoliko sati nakon što je tokom dana konstituisan osmi saziv parlamenta prema rezultatima februarskih prijevremenih izbora.

Predsjednik Skupštine Kosova Gljauk Konjufca (Glauk Konjufca) zatražio je odmah po formiranju Skupštine od pokreta Samoopredjeljenje, kao pobjedničke partije na februarskim prevremenim izborima, da predloži mandatara za premijera.

Član Pokreta Samoopredeljenje Glauk Konjufca kao predsjednik Skupštine po funkciji je sada i vršilac dužnosti predsjednika Kosova.

Prema Ustavu nakon konstituisanja Skupštine, predsjednik Kosova predlaže Skupštini kandidata za premijera koji ima najviše 15 dana od dana imenovanja da predstavi sastav Vlade o kojem će se glasati.

Za izbor Vlade potreban je 61 glas, a kandidat za premijera pobjedničke partije Pokreta Samoopredjeljenje Aljbin Kurti (Albin Kurti) za formiranje Vlade računa na glasove poslanika iz manjinskih zajednica, isključivši Srpsku listu.

Kurti je prethodno odbacio mogućnost formiranja Vlade sa nekom od albanskih partija, navodeći da to neće učiniti jer su bile dio ranijih režima.

Poslanici izabrani na prijevremenim izborima 14. februara su u ponedjeljak (22. marta) nakon polaganja zakletve osim Konjufce za predsjednika Skupštine izabrali i pet potpredsjednika Skupštine. Njih troje su iz tri najveće albanske parlamentarne partija i dvoje iz redova manjinskih zajednica: Saranda Bogujevci ispred pokreta Samoopredeljenje, Bedri Hamza iz Demokratske partije Kosova (DPK), Kujtim Šala (Shala) iz Demokratskog saveza Kosova (DSK), te Slavko Simić iz Srpske liste i Bekim Arifi isped ostalih, nesrpskih zajednica.

Od ukupno 120 poslanika, Pokret Samoopredjeljenje Aljbina Kurtija ima 58 poslanika u novom sazivu Skupštine, Demokratska partija Kosova Envera Hodžaja (Enver Hoxhaj) 19 i Demokratski savez Kosova, na čelu sa novim liderom Ljumirom Abdidžikuom (Lumir Abdixhiku), 15 poslaničkih mesta.

Alijansa za budućnost Kosova Ramuša Haradinaja (Ramush Haradinaj) je zastupljena sa osam poslanika u Skupštini Kosova.

Srpska lista je dobila svih deset zagarantovanih mesta za srpsku zajednicu, a još deset mesta je zagarantovano za ostale zajednice koje žive na Kosovu.

Tako će bošnjačku zajednicu predstavljati tri poslanika iz tri različite političke opcije - koalicije Vakat, Socijaldemokratske unije i Nove demokratske stranke. Turska demokratska partija je dobila dva poslanička mesta, Romska inicijativa i Pokret za unapređenje položaja Roma po jedno, kao i Jedinstvena goranska zajednica, Aškalijska stranka za integraciju i Nova demokratska inicijativa Kosova koja predstavlja egipćansku zajednicu.

Stabilnost novih institucija zavisi od izbora predsjednika

Inače, Skupština i Vlada se biraju na mandat od četiri godine, ali ovoga puta stabilnost institucija zavisi od izbora predsednika Kosova, a podrška Vjosi Osmani, koja se na listi Pokreta Samoopredeljenja kandidovala za tu funkciju, nije obezbeđena.

Vjosa Osmani je, kao predsjednica Skupštine, preuzela vršenje dužnosti predsjednika Kosova 5. novembra kada je Hašim Tači (Hashim Thaci) podnio ostavku zbog potvrđivanja optužnice za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti od strane Specijalizovanih vijeća u Hagu.

Međutim, funkcija predsjednika Kosova može da se obavlja najduže šest meseci, što znači da bi novi predsjednik trebao biti izabran tokom marta ili najkasnije do 4. aprila jer prema Ustavu Kosova, novi predsjednik mora biti izabran 30 dana prije isteka mandata prethodnog predsjednika, ili se u tom roku moraju izvršiti zakonske procedure za njegov izbor.

Ono što je problematično je da je za izbor novog predsednika potrebno dve trećine glasova od ukupnog broja poslanika, odnosno 80 od 120.

Ukoliko u prva dva glasanja ni jedan kandidat ne dobije većinu od dve trećine neophodnih glasova, organizuje se treće glasanje na kojem se glasaju dva kandidata sa najvećim brojem glasova u drugom krugu glasanja. Predsjednik je izglasan ukoliko je kandidat dobio 61 glas. U tom glasanju je svakako potreban kvorum od 80 poslanika.

Vjosa Osmani i Aljbin Kurti su tokom prethodne nedjelje održali konsultacije sa svim parlamentarnim strankama ali, osim pojedinih manjinskih nesrpskih zajednica, niko nije potvrdio da će Vjosu Osmani podržati prilikom izbora predsjednika.

Lider DPK Enver Hodžaj otvoreno je rekao da poslanici iz njegove stranke neće glasati za Vjosu Osmani, ali nije precizirao da li će ostati u sali radi kvoruma.

Lider Alijanse za budućnost Kosova Ramuš Haradinaj, koji se na februarskim izborima i sam kandidovao za predsjednika, je naveo da je sada na pobedničkoj partiji da obezbijedi glasove, dok je Ljumir Abdidžiku iz Demokratskog saveza Kosova naveo da će tokom nedjelje održati još jedan sastanak sa Vjosom Osmani, nakon čega će odlučiti da li će je podržati ili ne.

Stručnjaci različito o mandatu za v.d. predsjednika

Ustavom Kosova nije jasno precizirana trenutna politička situacija, pa je stručnjaci različito tumače.

Bivši član Ustavnog suda Kadri (Kryeziu) Krueziu tvrdi da se izborom novog predsjednika Skupštine Kosova automatski produžava mandat za vršioca dužnosti predsednika, odnosno da će ta uloga pripasti Gljauku Konjufci u narednih šest meseci.

„Imamo slučaj bez presedana jer vršiocu dužnosti predsednika (Vjosa Osmani) ističe mandat čim joj se potvrdi poslaničko mjesto. Da biste vršili funkciju (predsednika) morate biti predsjednik Skupštine. U trenutku kada novi predsjednik Skupštine stupi na dužnost, dobija mandate od šest meseci za vršenje funkcije predsjednika“, smatra Krueziju.

Sa druge strane, bivši predsjednik Ustavnog suda Enver Hasani navodi da se mandat za v.d. predsjednika Kosova ne može produžavati i podvlači da on ističe 5. maja.

Takođe, profesor Ustavnog prava Mazlum Baraljiu (Mazllum Baraliu) je u ranijoj izjavi za Radio Slobodna Evropa je rekao da je „ovo pitanje kontroverzno“.

Na kraju svakako ostaje da se vidi da li će pobednička partija na februarskim izborima, Pokret Samoopredeljenje, u međuvremenu uspjeti da obezbijedi podršku opozicije za izbor predsjednika. U slučaju da se predsjednik ne izabere, Ustav Kosova predviđa da se raspušta Skupština i raspisuju novi izbori koji moraju da budu održani u roku 45 dana.