U skladu sa najavom iz saopštenja za javnost vezanog za brze procjene ekonomske aktivnosti u četvrtom kvartalu 2021. godine i inflacije za prvo polugodište 2022. godine, Centralna banka Bosne i Hercegovine (CBBiH) objavila je korekcije projekcija ključnih makroekonomskih varijabli u odnosu na vrijednosti iz jesenjeg kruga srednjoročnih projekcija.
U periodu 2022 – 2024. godina očekujemo usporenu ekonomsku aktivnost i nastavak inflatornih pritisaka (tabela 1). Projekcije za 2024. godinu su prve objavljene od strane CBBiH, dok su vrijednosti za 2022. i 2023. godinu revidirane projekcije u odnosu na prethodni, jesenji krug projekcija.

Tabela 1. Srednjoročne projekcije ključnih makroekonomskih varijabli

Izvor: BHAS i CBBiH (* Projekcija Ureda vodećeg ekonomiste).

Razlozi za korekcije u srednjoročnim projekcijama

U odnosu na prethodni krug srednjoročnih makroekonomskih projekcija, stopa rasta realnog BDP-a je revidirana naniže za 1,1% za 2022. godinu i 0,61% za 2023. godinu. Preliminarna ocjena ekonomske aktivnosti u 2024. godini je skromna, imajući u vidu nivo razvoja zemlje. U odnosu na prethodni krug makroekonomskih projekcija, svijet se nalazi u potpuno drugačijem makroekonomskom okruženju. Prevladavajuća viđenja iz novembra su bila sljedeća: bazni efekat snažnog rasta nakon kontrakcija usljed pandemije će iščezavati; inflatorni pritisci rastu, ali su, vjerovatno, tranzitorne prirode, te; poremećaji u globalnim lancima snabdijevanja i proizvodnje rezultiraju snažnijom trgovinskom razmjenom između EU i regiona sa kojima graniči, uključujući i zapadni Balkan. Rat u Ukrajini je uzrokovao negativne promjene na svjetskim tržištima energenata, hrane i proizvodnih materijala, a distributivni i proizvodni globalni lanci su dodatno napregnuti. Pored rasta globalnih cijena, u većini zemalja se javljaju i naznake spirale nominalnih plata i cijena, a najveće svjetske centralne banke već provode ili najavljuju znatno restriktivniju monetarnu politiku, koja uključuje i rast referentnih kamatnih stopa.

Trenutno, u 2022. godini očekujemo inflaciju mjerenu potrošačkim cijenama u visini od 7,7%. U kontekstu naših ranijih brzih procjena inflacije za prvo polugodište, očekujemo da će inflatorni pritisci blago slabiti u drugoj polovini godine, ali prvenstveno radi baznog efekta. Prošlosedmične projekcije Evropske komisije, kada je iskomunicirano da se u 2022. godini u EU očekuje inflacija od 6,8%, višu očekivanu stopu inflacije u BiH treba posmatrati i u kontekstu nižeg nivoa inflacije u BiH, u odnosu na EU, u prethodnim godinama.

Zbog inflatornih pritisaka, očekujemo značajno usporavanje rasta realne lične potrošnje u 2022. godini, pa čak i blago smanjenje u 2023. i 2024. godini. Lična potrošnja je najznačajnija komponenta BDP-a (prema potrošnom principu) u BiH. Uz prosječne neto plate registrovanih zaposlenih u martu od 1092 KM (pri čemu je više od 50% zaposlenih u djelatnostima sa ispodprosječnom neto platom), znatno niže prosječne penzije te nepovoljnu starosnu strukturu stanovništva i demografske trendove, nije realistično očekivati rast realne potrošnje u uslovima inflacije, posebno jer se ne očekuje skoro zaustavljanje rasta prosječnih potrošačkih cijena.

Zbog poremećaja u globalnim proizvodnim i distributivnim lancima, očekujemo da će vanjskotrgovinska razmjena sa EU i zemljama regiona nastaviti rasti, mada znatno sporije u odnosu na 2021. godinu. Posljedično, projicirane stope realnog rasta izvoza i uvoza u 2022. godini su korigovane naviše u odnosu za jesenji krug projekcija. Zbog baznog efekta, ali i očekivanog smanjenja realnog raspoloživog dohotka stanovništva, očekujemo sporiji rast i uvoza i izvoza u 2023. godini.

Očekivani rast investicija u 2022. godini je revidiran naniže, jer do momenta izrade projekcija još uvijek nije usvojen konsolidovani budžet u BiH, zbog čega je nemoguće započeti nove javne investicije, čak i ukoliko za njih postoje izvori finansiranja. Dodatno, privatni investicioni ciklus je usporen, ne samo u BiH, što zbog cjenovnih pritisaka, što zbog neizvjesnosti vezanih za rat u Ukrajini. Očekujemo porast državne potrošnje, ali, izraženo u apsolutnim iznosima, on i nije naročito značajan.

Rizik za srednjoročne projekcije
Neizvjesnosti vezane za ključne pretpostavke u vezi sa srednjoročnim makroekonomskim projekcijama su značajne. Prvenstveno, nemoguće je predvidjeti trajanje rata u Ukrajini i njegov dalji tok. Posljedično, moguće su dalje turbulencije na međunarodnim tržištima energenata i roba.

U BiH postoje i dodatni rizici koji bi mogli ubrzati rast domaćih cijena, čime bi se raspoloživi realni dohodak stanovništva dodatno smanjio. Trenutno se o kratkoročnim efektima normalizacije monetarne politike ECB za ekonomije eurozone, pa indirektno i EU i regiona zapadnog Balkana, može samo nagađati, jer trenutna inflacija ima karakteristike troškovne inflacije.

Ukoliko bi se rast ekonomije eurozone dodatno usporio, a očekuje se rast od svega 2,7% u 2022. godini i 2,3% u 2023. godini (revidirano naniže u maju, u odnosu na februar 2022. godine, za 1,3% i 0,5% respektivno), i potražnja za domaćim proizvodima i uslugama bi se smanjila, što bi dodatno usporavalo ekonomsku aktivnost u BiH.