Piše: SENAD AVDIĆ

Prije dvije godine srpski režiser sa francuskom adresom Vladimir Perišić snimio je igrani film „Lost Country“ u kojem se bavio demonstracijama u Beogradu 1996. godine protiv režima Slobodana Miloševića. Perišić je u filmskom svijetu već bio poznat i relativno afirmiran autor, prepoznatljivog režiserskog prosedea i tematskih preokupacija. Prethodni njegov film „Ordinary people“ imao je uspješan život na festivalima, pored ostalih priznanja, osvojio je i nagradu za najbolji regionalni film na Sarajevo film festivalu. Prije toga, Perišić je (tokom 2014. godine) sa francuskim filmskim klasikom Jan Luc Godardom i nekoliko drugi važnih filmskih autora snimio kolektivni film „Mostovi Sarajeva“.

 KEVA NA SLUŽBENOM PUTU

„Lost Country“ (režiser inzistira da se naslov film ne prevodi na druge jezike), dakle, bavi se masovnim i dugotrajnim demonstracijama beogradske omladine 1996/97. godine koje su buknule nakon što je Miloševićev režim poništio rezultate lokalnih izbora u nekoliko gradova u kojima je pobijedila opozicija, u Beogradu, Nišu, prije svih. Glavni junak je dječak-srednjoškolac koji se u tim burnim nedjeljama i mjesecima u uzavrelom gradu bori i sa osobnim frustracijama i porodičnim demonima. Dječakova majka je istaknuta ličnost u Miloševićevom autokratskom aparatu, portparolka je njegove stranke, koja je zbog prirode posla, pojavljivanjem u medijima i branjenjem neodbranjivog (izborne krađe) prometnula u prepoznatljiv, amblematičan  i okužen simbol uzurpatorske vlasti. Dobar dio prezira okoline, osobito onog miljea kojem dječak pripada-školske omladine, sa ambiciozne majke se prelijeva i na njega, izložen je, zbog „grijeha njegove majke“, sumnjičavom podozrenju, nerijetko bešćutnom psiho-fizičkom nasilju svojih vršnjaka. Na kraju će im se on pridružiti i stati u prve redove borbe protiv nenarodnog režima.

Film „Lost Country“ je premijerno prikazan u jednom od programa festivala u Cannesu u maju 2023. godine. Ovaj ga je novinar prvi put vidio prije dva mjeseca kada je počelo njegovo prikazivanje na filmskoj platformi „Cinemax“. Početak emitiranja filma je indikativno vremenski koincidirao sa početkom velikih studentskih protesta u Srbiji, najprije u Novom Sadu, potom u Beogradu. Protesti su, znamo, uslijedili nakon stravičnog događaja na željezničkoj stanici u glavnom gradu Vojvodine u kojem je ispod srušene nadstrešnice poginulo 15 građana.

Nema sumnje da će opetovano prikazivanje Perišićevog filma tokom recentnih studentskih demonstracija vlast prepoznati kao element globalne zavjere i stranog uplitanja-huškanja na studentske marševe protiv Aleksandra Vučića i njegovog autokratskog režima. Nama, pak, koji smo „Lost Contry“ gledali izvan propagandistički intoniranih teorija zavjere, film može u značajnoj mjeri pomoći za razumijevanje onoga što se posljednjih dva mjeseca odvija na ulicama brojnih srbijanskih gradova. 

Film Vladimira Perišića svoju autentičnost crpi i iz činjenice što ima uvjerljive autobiografske elemente: i režiserova majka (Nada Perišić) je u „stvarnom životu“ bila ministrica kulture u Vladi (Miloševićeve) Srbije u „godinama raspleta“ o kojem svjedoči film „Lost Contry“. Time je u značajnoj mjeri otklonjena jedna od bitnih dramaturških začkoljica koja je donekle dovodila u pitanje uvjerljivost filmske radnje i otežavala prihvatanje autentičnosti glavnih likova: svi su oni, uključujući i glavnog junaka filma snažno impregnirani i opsjednuti politikom, pa se doimaju prilično plakatski plošno dok izgovaraju rečenice-mobilizatorske parole bunta i otpora režimu.

ZAOSTANI, SRBIJO!

Režiser Vladimir Perišić, zalažući vlastiti život i biografiju kao neupitnu referencu nas uspijeva uvjeriti da zaista postoje, „negdje na kraju u zatišju“ ti napaljeni klinci sa ulica, barikada, bojkota da nastave stvarni, „brzi i žestoki“…

Junaci filma „Lost Country“, beogradski tinejdžeri-srednjoškolci nimalo ne liče stereotipiziranu sliku beogradsko-srbijanske mladeži kakvu je tamošnja kinematografija uporno, dosljedno i komercijalno uspješno gradila 90-ih godina. Najuspješniji srpski filmovi iz 90-ih godina baratali su manje-više sličnim klišeima tamošnjeg omladinskog subkulturnog pejzaža: kroz filmove poput „Rana“, Mi nismo anđeli“,  „Bure baruta“… prikazivana je ratovima obeznađena i sankcijama osiromašena mladež ogrezla u nasilje, nesputane poroke, eksplozivni ekskapizam, „ševu, šoru, šegu“…

Simplificirana slika srpsko-beogradske mladeži u posljednje dvije-tri decenije upotpunjavana je agresivnim turbo-folkom kao inherentnim soundtrackom za orgijatičke egzibicije nove ekonomske klase i njihovog podmlatka, za svijet reality programa lišen morala, ukusa i mjere, prostačke tabolidizacije medijskog prostora i banaliziranje javnog diskursa.

Potoje određene sličnosti, ali i mnogo veće razlike i specifičnosti aktuelnih studentskih protesta koji iz temelja potresaju despotiju Aleksandra Vučića, sa onim iz druge polovine 90-ih godina. Omladina je tada na ulicama Beograda, Niša i drugih gradova Srbije branila demokratsku volju građana koji su na izborima za lokalne izbore glasali za opoziciju. Studenti i srednjoškolci su tada bili jedni od aktera građanskih protesta, drugi je činila ujedinjena i prilično složna opozicija, sa ozbiljnim političarima, harizmatičnim liderima poput Zorana Đinđića, Vuka Draškovića.

Studenti u tekućim protestima na koje kao od šale mobilišu desetine, pa i stotine hiljada građana su sami, njihovo djelovanje je lišeno utjecaja bilo kojeg domaćeg političkog subjekta, pojedinca ili partije. I još jedna važna razlika. Kako je lucidno primijetio Dejan Ilić na „Peščaniku“, devedesetih godina prošlog vijeka „pola sveta (njegova zapadna polulopta) stala je uz ondašnju opoziciju u uspelom pokušaju da se svrgne režim sa Miloševićem na čelu“. Aktuelni protesti, piše Ilić, promiču ispod radara vodećih svjetskih medija jer ih „svet naprosto ne želi. Sa svih strane iz belog sveta, podrška stiže Vučiću“. Kolumnista „Peščanika“ uopće ne očajava zbog izostanka podrške „slobodnog sveta“ aktuelnoj studentskoj revoluciji. Naprotiv. „Prvi put se pojavljuju obrisi Srbije koja bi mogla biti suverena, pored toga što je i demokratska i decentralizovana“.

PUCAJTE, MI DRŽIMO ČAS!

Kao što su podsjećanjem na proteste iz 1996/7 film „Lost Country“ i njegov redatelj Vladimir Perišić, bacili oštro svjetlo na jednu drugu Srbiju, odnosno jednu drugačiju mladost od one kakvu smo u masmedijskim pojednostavljivanjima i spektaklima „poznavali“, ukazujući nam na mlade, pametne, politizirane, uporne, hrabre klince i klinceze, tako su događaji u posljednjih dva mjeseca, na ulicama, fakultetima, otkrili novu, paralelnu srbijansku stvarnost.

(Pomalo podsjećaju na junakinju jednog drugog uspješnog srpskog filma „Varljivo leto 1968“, Gorana Paskaljevića, radoznalu djevojčicu koja u letargičnoj provinciji grozničavo na televiziji gleda studentske proteste u Beogradu, sve dok joj oprezni otac Bata Stojković, ne odnese televizor „na sigurno“)

Nije problem što o njoj ništa  nismo znali mi koji kibicerski turbulentne procese gledamo sa strane; drama je u tome što je taj uragan iznenadio, u čudu zatekao političke i druge aktere u Srbiji! Srbija nije samo, odnosno nije nikako ono što je od nje pokušavao predstaviti u domaćoj i svjetskoj javnosti servirati i na tacni Vučić permanentno upražnjavajući svoj „one man show“. Nije Srbija nikakav „ekonomski tigar“, zemlja splavova i „Pinkova“, glamuroznih arhitektonskih skalamerija i samozatajnih rastrošnih investitora-namjernika sa svih strana dunjaluka. Nije sva srbijanska mladost na splavovima sa Bakom Prasetom i Dijanom Hrkalović, „Parovima“ sa Kristianom Golubovićem, u ćuzi sa Škaljarcima i Kavčanima, niti se roka u „Južnom vetru“, niti gostuje kod Milomira Marića i Jovane Jeremić. Ima i onih u Srbiji, i to nemjerljivo mnogo koji se toga gnušaju, i koji se sa kriminalno-korupcijskom entropijom i sistemskim ponižavanje, građana i države na mire.

Najveći krimen vlasti Aleksandra Vučića, a svakako ne bi bilo odgovorno poštedjeti i njegovog prethodnika Borisa Tadića jeste što nisu dokonali da najperspektivniji, bazični resurs njihove zemlje nije ni litijum, ni plodne ledine i planinska izletišta, širokopojasni auto-putevi: najdragocjeniji resurs se organizirano, pametno, hrabro, nepotkupljivo, duhovito… već dva mjeseca nalazi na ulicama, traži odgovor na svoje tako jednostavno, a za režim tako bolno, fatalno pitanje: „Kad će i ko toga čovjeka napokon i trajno proglasiti nenadležnim“!?