Sprocure, firma iz Srbije koja se našla u novom 17. paketu sankcija Europske unije Rusiji, transportovala je u Rusiju za godinu i po dana 170 pošiljki.

Istraživanje Radija Slobodna Evropa carinskih podataka pokazalo je da je vrijednost tih pošiljki od sredine 2022. do kraja 2023. godine prešla 9,7 miliona dolara.

Prema podacima carinske baze Import Genius u Rusiji su završavali dijelovi za avione koji se nalaze na posebnom režimu sankcija od početka ruske invazije na Ukrajinu u februaru 2022.

Novi paket sankcija protiv Rusije, koji će službeno biti usvojen 20. maja, uključuje i kompanije u trećim zemljama koje zaobilazeći sankcije indirektno doprinose vojnom i tehnološkom unaprjeđenju Rusije.

Sprocure je osnovana u augustu 2022. godine, šest mjeseci nakon ruske invazije na Ukrajinu, a za glavnu djelatnost kompanije navedeno je "posredovanje u prodaji raznovrsnih proizvoda".

Tada je direktorica i vlasnica bila srpska državljanka Zinete Mehmeti da bi se početkom 2024, u vrijeme kada je američki State department počeo da sankcionira firme iz Srbije, promijenio njen vlasnik.

Kao novi direktor i vlasnik upisan je državljanin Turske Erdal Iihan.

Na sajtu "Sprocure" navodi se da su međunarodni distributer dijelova za vazduhoplovnu industriju, sa planom da budu kompanija za upravljanje popravkama i transportom sa pružanjem logističkih i špediterskih usluga.

Sprocure je prema posljednjem finansijskom izvještaju tokom 2024. ostvario prihod od 1,4 miliona dolara, dok je 2023. bio 2,5 miliona dolara.

RSE je analizirao cjelokupan izvoz koji je kompanija Sprocure imala ka Rusiji u prvih godinu i po dana poslovanja.

Carinske baze pokazuju da je od septembra 2022. kada je zablježen prvi izvoz za Rusiju pa do kraja 2023, roba u vrijednosti od blizu dva miliona dolara poslana iz Sjedinjenih Američkih Država.

Put transporta najčešće je išao preko Turske, a u nekoliko transfera kao polazna tačka navode se američki gradovi Seattle i Miami.

U Seattleu, u saveznoj državi Washington, nalazi se i sjedište jednog od najvećih proizvođača aviona, kompanije Boeing.

Carinski podaci pokazuju da je roba u vrednosti od 110 hiljada dolara imala oznaku baš ove aviokompanije.

Tokom istraživanja RSE je uputio pitanja kompaniji Boeing u vezi sa podacima, a u odgovoru koji je stigao 15. maja 2024, naveli su da poštuju sve propise i ne izvoze robu u Rusiju.

"U martu 2022. godine obustavili smo glavne operacije u Rusiji, uključujući isporuku dijelova, održavanje i tehničku podršku za kupce", navedeno je u dopisu Boeinga za RSE.

Boeing je naveo da postupa u skladu sa smjernicama vlade Sjedinjenih Američkih Država i poštuje američke i međunarodne zakone i propise.

Drugi veliki proizvođač avio opreme koju je Sprocure izvozio u Rusiju je Honeywell, čija je centrala u Fenixu u Arizoni.

Honeywell Aerospace Technologies jedan je od vodećih globalnih proizvođača avioelektronike, avionskih motora i pomoćnih energetskih jedinica.

Kako navode na svom sajtu njihovi proizvodi se nalaze u oko 90 posto aviona širom svijeta i u oko 80 odsto satelita u orbiti, što ih čini ključnim igračem u industriji vazduhoplovstva i letova u svemir.

Vrijednost proizvoda ove robne marke koji je završio u Rusiji je nešto veći od 400 hiljada dolara.

Kompanija "Honeywell" je u odgovoru na pitanja RSE navela da je obustavila poslovanje u Rusiji i Bjelorusiji 2022. godine nakon invazije na Ukrajinu i da u potpunosti poštuje sve važeće zahtjeve u vezi sa izvozom i propise o sankcijama.

"Od tada, nakon zatvaranja naših poslovnih subjekata, Honeywell nije isporučivao nikakvu opremu, dijelove ili proizvode nijednoj kompaniji u Rusiji", navedeno je u odgovoru u maju 2024.

Kompanija je dodala da "aktivno radi na identifikovanju i sprečavanju mogućeg preusmjeravanja svojih proizvoda u Rusiju putem trećih strana".

RSE je uputio i zahtjev po američkom zakonu o slobodnom pristupu informacijama Carinskoj i graničnoj službi Sjedinjenih Američkih Država u vezi sa kontrolom konkretnih pošiljki.

Međutim, zahtjev za pristup detaljnijim podacima je odbijen.

U novom paketu EU sankcija i firma iz Srbije. Šta je poznato?

Za robu u vrijednosti od više od 7 miliona dolara nema podataka o tome o kojim robnim markama je riječ, dok za pet miliona dolara nema podataka koje je porijeklo robe.

Da se radi o američkim proizvodima navedeno je za robu u vrijednosti od dva miliona dolara, dok je za robu u vrijednosti od 1,5 miliona kao zemlja porijekla navedena Srbija.

Ko su najveći primaoci pošiljki preko Sprocura u Rusiji?

Kada je u pitanju ruska strana najveći primalac pošiljki koje su išle preko Sprocure je kompanija "S7 Inženjering" kojoj je isporučena roba u vrijednosti 2 miliona dolara.

"S7 Inženjering" je kćerka firma "Siberia Airlinesa".

Ta kompanija, između ostalih, ima potpisane ugovore sa ruskom državnom ustanovom "Specijalni vazduhoplovni eskadron Rusija, Uprave za poslove predsjednika Ruske Federacije".

Gotovo 5 miliona dolara robe isporučeno je kompaniji "Jetica" LLC, koja je prema podacima u bazi ruskih kompanija Spark registrovana kao firma koja se bavi avio saobraćajem.

Centrala joj je u Moskvi, a kao vlasnica je navedena Izmailova Darya Mikhailovna.

RSE je već pisao o izvozu kompanije Sprocure u Rusiju u novembru 2023. u istraživanju o milionskim zaradama srpskih firmi kroz šemu zaobilaženja sankcija Rusiji.

To istraživanje pokazalo je da se oprema i dijelovi za avione proizvedene na Zapadu izvoze u Rusiju preko kompanije "Sprocure" iz Beograda.

Sprocure je četvrta kompanija iz Srbije na listi sankcija EU protiv Rusije. U ranijim paketima na crnu listu su dospjele Conex, Kominvex, Soha Info.