Piše: Jean-Baptiste Chastand (specijalni reporter francuskog Le Mondea)

Hiljade ljudi iz svih krajeva Bosne i Hercegovine okupile su se u Srebrenici kako bi obilježile tridesetu godišnjicu genocida – najvećeg masakra civila u Evropi od Drugog svjetskog rata. Dok su jedni ukazivali na paralele s današnjom tragedijom u Gazi, uz konstataciju da „svijet ništa nije naučio“, drugi su izrazili razočaranje izostankom političkih predstavnika iz Srbije.

U tišini, s napetim usnama i suzama u očima, Zejad Avdić nosio je sanduk svoga brata kroz okupljenu masu. Tog petka, 11. jula, tačno trideset godina nakon što je počeo genocid u Srebrenici, ovaj stolar porijeklom iz Bosne, koji već godinama živi u okolini francuskog Pontarliera, konačno je dobio priliku da ukopa svog brata Senajida. Imao je 16 godina kada ga je posljednji put vidio, 1995.

„Godinama smo se nadali da ćemo sahraniti nešto više od njegove vilice, koju su pronašli 2010. godine, ali Centar za identifikaciju nam je rekao da je rijetkost pronaći druge ostatke“, rekao je Zejad, čovjek u četrdesetim godinama s prosijedom kosom. Uz njega su bili članovi porodice, kao i hiljade drugih koji su došli da odaju počast žrtvama genocida.

Kao i svake godine, tokom komemoracije sahranjeni su identificirani posmrtni ostaci žrtava pronađeni tokom prethodnih dvanaest mjeseci, kao i oni čije su porodice nakon dugih godina odlučile prihvatiti ukop.

„Trebao sam to učiniti dok sam još živ“, rekao je Husein Avdić, Zejadov otac, koji sada ima 71 godinu, neposredno prije nego što je sanduk s njegovim sinom prekriven zemljom u skladu s islamskim običajem.

Fotografije boli i sjećanja

Na fotografijama francuskog fotografa Rafaela Yaghobzadeha, zabilježeni su potresni trenuci: Zelda Avdić, sestra ubijenog Senajida, s bratom Zejadom nosi njegov sanduk dan prije zvanične komemoracije. Dan kasnije, 11. jula, stoji pred bratovim mezarom s ostatkom porodice, u suzama, dok se bijeli nišani nižu unedogled.

Trideset godina nakon genocida, bol porodica ne jenjava. Žrtve, čije su kosti decenijama kasnije pronađene u masovnim grobnicama, konačno nalaze smiraj – ali ne i pravda koju preživjeli i danas traže.