Nesporno je da je riječ bila o čovjeku koji je bio jedan od glavnih zavjerenika u Majskom prevratu kada su u svom dvoru ubijeni Aleksandar i Draga Obrenović i ponovo ustoličena dinastija Karađorđević. Vjerovao je da su Obrenovići tirani, a da je vojska pod njima obeščašćena i ponižena, prenosi Istorijski zabavnik.

Iako je atentatom osvojenu vlast prepustio političarima i dinastiji Karađorđević, Dragutin Dimitrijević Apis je cijelu deceniju imao vodeći utjecaj u vojnim poslovima Srbije.

Najmoćniji čovjek Srbije

Maja 1911. sa nekoliko srpskih oficira i civila, Dragutin Dimitrijević osniva tajnu organizaciju "Ujedinjenje ili smrt!".

Ovo društvo u narodu je ostalo mnogo bolje poznato pod nazivom "Crna ruka", a njeno jezgro formirano je još prije svgravanja Obrenovića.

Krajem 1913. godine potpukovnik Apis je postavljen za šefa Obavještajnog odjeljenja srpskog Generalštaba. Pričalo se da je on najmoćniji čovjek u Srbiji.

Njegovi agenti su prikupljali informacije o svemu i svima, a "crnorukaši" su davali potporu i radili na ideji ujedinjenja svih Srba u jednu državu.

Odatle i priče o tome da je upravo Apis kontrolisao rad "Mlade Bosne" i da je, ako i nije učestovao u organizaciji, onda svakako znao za pripreme atentata na nadvojvodu Franza Ferdinanda.

- Pukovnik Dragutin Dimitrijević bio je veliki patriota. Bio je nevin, ali su ga se srpski političari bojali. Bio je neko ko je mogao da kontroliše afere u Srbiji poslije rata. Zato su lideri srpske vlade riješili da ga eliminišu, zapisao je kasnije o Apisu hroničar i veliki prijatelj srpskog naroda Archibald Reis.

U junu 1914. godine, Aleksandar Karađorđević postaje regent. On je znao kolika je Apisova moć i koliku opasnost ovaj čovjek može da predstavlja - i po regenta lično i po krunu.undefined

Borba njih dvojice za prevlast postala je legendarna. Prinčevi prijatelji i pristalice u vojsci, obrazovali su "Bijelu ruku" - pandan onome što je bila grupa okupljena oko Apisa.

Pad

Usred ogorčene borbe za prevlast, dogodio se Prvi svjetski rat i najveći egzodus srpskog naroda. Sukob se iz Beograda preselio u Grčku. Za konačni obračun, i Apis i regent Aleksandar izabrali su Solun…

Dragutinu Dimitrijeviću se danas prepisuje odgovornost za jedan manje poznat i neuspjeli atentat - na princa Aleksandra Karađorđevića 11. septembra 1916. kod mjesta Ostrova, u pozadini Solunskog fronta.

Tom prilikom je, navodno, na regentov automobil ispaljeno više puščanih plotuna. Zbog ovoga, Apis je zajedno sa još desetoricom "crnorukaša", uhapšen u decembru iste godine. Slučaj protiv njih danas je poznat pod nazivom "Solunski proces".

Za vrijeme suđenja koje je trajalo puna dva mjeseca, mnogi su se okrenuli protiv Dragutina Dimitrijevića. Ironično, glavni protivnik postao mu je upravo čovjek čiju je dinastiju doveo na vlast. A protiv princa se ovog puta nije moglo… kazna je bila izvjesna.

Dragutin Dimitrijević je osuđen na smrt. Strijeljan je zajedno sa artiljerijskim majorom Ljubomirom Vulovićem i Radom Malobabićem 26. juna 1917. godine.

Prije strijeljanja, Apis je, ispisujući svoju posljednju volju, rekao:

- Neka Srbija bude sretna i neka se ispuni naš sveti zavjet ujedinjenja cijelog srpstva, pa ću i ja poslije svoje smrti biti sretan i blažen…

Organizacija "Ujedinjenje ili smrt" ovim je zvanično prestala da postoji mada je do današnjih dana ostala priča o njenom obnavljanju i djelovanju koje seže do svih događaja u novijoj srpskoj istoriji.

Na obnovljenom sudskom procesu, posle Drugog svjetskog rata, 1953. godine u Beogradu, Dragutin Dimitrijević Apis je rehabilitovan, a njegove zasluge su još jednom u istoriji priznate, prenosi Istorijski zabavnik.

(Blic.rs/SB)