"Apelacioni sud u Hagu je 31. maja 2023. godine izrekao presudu kojom se potvrđuje ono što svaki Bosanac zna, ali je pod stalnim pritiskom toksičnog revizionizma: da je srpska sigurnosna služba bila umiješana u rat u Bosni i da su njeni najviši šefovi sigurnosti pomogli u izvršenju užasnih zločina nad civilima u Bosni i Hercegovini", piše prof. dr. Hamza Karčić za ugledni izraelski list Haaretz.

Žalbeno vijeće Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove, nespretno nazvane institucije koju je osnovao Vijeće sigurnosti Ujedinjenih naroda 2010. godine, nasljednik je Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ), s ciljem da završi svoj rad.

ICTY, naširoko poznat kao Haški tribunal, bio je ad-hoc međunarodni sud formiran 1993. za procesuiranje osumnjičenih umiješanih u zločine počinjene u Bosni i ostatku nekadašnje Jugoslavije.

Tribunal, poznat i po skraćenici - MKSJ - je funkcionirao od 1993. do 2017. godine. Tokom tog perioda, Tribunal je optužio 161 osobu, uključujući bivšeg srpskog lidera Slobodana Miloševića i lidere bosanskih Srba Radovana Karadžića i Ratka Mladića. 2001. godine, glavni Mladićev zamjenik – Radislav Krstić – proglašen je krivim za genocid u Srebrenici i osuđen na 35 godina zatvora.

Najviši ešalon ratnog rukovodstva bosanskih Srba ne samo da je optužen, već i osuđen od strane Tribunala. Karadžić je proglašen krivim za genocid i osuđen na doživotnu kaznu zatvora. Slično, i njegov vojni načelnik Mladić osuđen je za genocid i osuđen na doživotnu kaznu zatvora. Biljana Plavšić, bivša profesorica, izbjegla je osudu za genocid nakon što se pokajala za svoje ratne aktivnosti.

Drugim riječima, svi ključni očevi osnivači današnje Republike Srpske u kojoj dominiraju Srbi, jednog od dva administrativna entiteta u Bosni i Hercegovini, osuđeni su od strane Haškog tribunala.

Osim ovih osuda, godinama se postavlja pitanje da li će Tribunal proglasiti najviše zvaničnike iz same Srbije odgovornim za zločine počinjene u Bosni i time potvrditi ulogu Beograda u ratnim zločinima.

Milošević je umro 2006. godine dok je postupak protiv njega bio u toku. Međunarodni sud pravde je 2007. godine potvrdio genocid u Srebrenici i neuspjeh Srbije da ga spriječi. Ali, Beograd se spasio presude za direktnu odgovornost.

Godinama je Beograd negirao svoju ulogu u ratu i zločinima širom Bosne i Hercegovine. U stvari, tokom protekle decenije, postojala je stalna kampanja koja je imala za cilj da promeni narativ o ratu sa ciljem da se osvijetli njegova uloga. Nadalje, u Srbiji je utočište pronašao jedan broj ratnih zločinaca, uključujući Novaka Đukića , koji je odgovoran za granatiranje bosanskog grada Tuzle i masakr 71 mlade osobe u maju 1995. godine.

Sada, nešto više od 31 godine otkako su snage bosanskih Srba, uz pomoć i podršku uže Srbije, u proljeće 1992. započele svoju pobunu u novo-nezavisnoj Bosni, Rezidualni mehanizam je prošle nedjelje izrekao svoju presudu.

Žalbeno vijeće je utvrdilo da su načelnik Službe državne sigurnosti Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije Jovica Stanišić i njegov glavni pomoćnik Frano Simatović bili dio "udruženog zločinačkog poduhvata... i da je imao zajednički zločinački cilj da se nasilno i trajno ukloni većina nesrba sa velikih područja Hrvatske i Bosne i Hercegovine".

Obojica su proglašeni "odgovornima kao članovi udruženog zločinačkog poduhvata za zločine koje su počinile različite srpske snage u Bosni i Hercegovini 1992. godine u Bijeljini, Zvorniku, Bosanskom Šamcu, Doboju i Sanskom Mostu i za zločine počinjene 1995. godine u Trnovu i Sanskom Mostu. Takođe ih je proglasio odgovornim za ubistvo počinjeno na Daljskoj planini u Hrvatskoj u junu 1992.

Obojica su osuđeni na po 15 godina zatvora.

Presuda je pozitivan, ali nedovoljan korak u utvrđivanju punog stepena umiješanosti Beograda u rat u BiH. Ono što očigledno nedostaje u ovoj presudi je osuda za genocid za dvojicu obavještajnih zvaničnika.

Kazne za 72-godišnjeg Stanišića i 73-godišnjeg Simatovića su groteskno blage s obzirom na razmjere i obim zločina koje su nadzirali. Ipak, presuda je važnija od kazne. Ovaj slučaj će ući u historiju kao slučaj u kome je direktnu umiješanost najviših sigurnosnih zvaničnika Beograda u zločine počinjene u Bosni potvrdila međunarodna pravosudna institucija.