Posljednjih dana Milorad Dodik ne propušta da u svojim istupima spomene “britanske dokumente“ koji “potvrđuju“ da za genocid u Srebrenici nije kriv političko-vojno-policijski vrh Republike Srpske nego – Britanci. I SAD. I Alija Izetbegović. Čak je “zaprijetio“ da će dati “svojim službama da prikupe sve informacije iz tih britanskih arhiva u vezi s namještanjem tog masakra…“

Piše: Dženana Karup Druško

Nema sumnje da se ovi “novootkriveni“ dokumenti – od kojih su se “najvažniji“ pojavili još prije dvije godine i kojima je Dodik pravdao i nužnost osnivanja svoje komisije za Srebrenicu kako bi se utvrdila “istina“ – savršeno uklapaju u “prazničnu“ retoriku Milorada Dodika dok najavljuje još jednu spektakularnu proslavu protivustavnog 9. januara, ponavljajući kako je u BiH bio “građanski rat“ u kome su Srbi bili žrtve. Ove godine, kao savršen povod za svoje revizionističke stavove Dodik koristi tekst Kita Klarenberga, objavljen na portalu The Grayzone (https://thegrayzone.com/2023/12/27/mass-graves-britains-srebrenica/) 27. decembra 2023. godine, uz simptomatičan naslov “Masovne grobnice, teška pitanja: Britanska tajna uloga u Srebrenici“.

 “Sporna“ pitanja oko Srebrenice

Već sam naslov upućuje na teoriju zavjere, što savršeno odgovara autoru koji se predstavlja kao “novinar koji istražuje ulogu obavještajnih službi u oblikovanju politike i percepcija“. No, čitanje teksta i “dokaza“ koje Klarenberg koristi upućuje da bi službe mogle imati i neke druge veze s ovim njegovim uratkom, kao i tempiranje njegovog objavljivanja, ali i kako se dalje širio: nekoliko dana nakon objavljivanja “otkrio“ ga je (Dodikov) RTRS, dodajući i neke svoje informacije, a onda su njihovu objavu preuzeli i ostali Dodikovi i Vučićevi mediji, uz Sputnjik, medij vlade Rusije na srpskom, dalje razrađujući teoriju zavjere oko Srebrenice. Dodik i njegovi sateliti tako su dobili dodatne “argumente“ za historijski revizionizam, ovaj put u vidu “britanskih dokaza“ što, priznat ćete, zvuči puno jače od njihovih ispraznih priča. I sve to nekoliko dana pred 9. januar.

Autor nakon uvodnog dijela u kome problematizira šta se dogodilo u Srebrenici “tog kobnog mjeseca“, broj ubijenih i okolnosti njihovog stradanja, tvrdeći da su i danas to sporna pitanja “među pravnim stručnjacima“, navodi da je Haški tribunal (ICTY) “stvorio i financirao NATO“. Čemu ovakve dezinformacije i laži s obzirom da su ICTY-a osnovale stalne članice Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija među kojima je bila i Rusija, a financirale brojne članice među kojima je, opet, bila Rusija (mada u nekim minornim iznosima), jasno je u dijelu teksta u kome autor intervenciju NATO-a u BiH, koju je također odobrilo Vijeće sigurnosti UN-a, dovodi u vezu s “nezakonitim vojnim intervencijama“ u, kako ih on naziva, “problematičnim zemljama diljem globalnog juga“ s kojima povezuje jastrebove američke administracije. Ne bi to bolje uradio ni Vladimir Putin i njegovi cayber stručnjaci, eksperti za teorije zavjera.

Putin je nakon aneksije Krima 2014. godine ukazivao upravo na primjer jugoslavenskih republika i Kosova, odnosno raspad Jugoslavije 90-tih i “invaziju na suverenu evropsku zemlju“, kako to Putin naziva. Taj argument je potegnuo i nekoliko dana prije ruske invazije na Ukrajinu, a nakon sastanka s njemačkim kancelarom Olafom Šolcom, kada je Putin izjavio: “Što se tiče rata u Evropi, njemački kancelar je rekao da ljudi njegove generacije, a ja pripadam njima, teško da mogu da zamisle bilo kakav rat u Evropi. To se odnosi na situaciju oko Ukrajine. Ali mi smo bili svjedoci rata u Evropi koji je upravo NATO blok pokrenuo protiv Jugoslavije. To je bila velika vojna operacija uz bombardovanje jedne od evropskih prijestolnica Beograda.” Nakon agresije na Ukrajinu ruski šef diplomacije, Sergej Lavrov, govoreći o evropskoj sigurnosti, izjavio je da je NATO bombardiranjem Savezne Republike Jugoslavije otvorio Pandorinu kutiju i zgazio međunarodno pravo.

Ignorirajući presude međunarodnih sudova i hiljade dokaza koje su prikupili istražitelji i tužitelj iz cijelog svijeta a sudije presuđivale, kao “dokaze“, kako Dodik kaže “namještanja masakra“ u Srebrenici, Klarenberg navodi (ali ne objavljuje) dokumente britanskog Ministarstva odbrane (koje je pregledao The Grayzone), koji “pokreću uznemirujuća pitanja o tajnoj ulozi Londona u Srebrenici“, kao što je “kako i zašto je MI6 znao da se sprema napad na enklavu prije nego što ga je VRS uopće planirala“, naglašavajući da o tome i “danas britanski građani i stanovnici Bosne i dalje traže odgovore“. Drugi “ključni dokaz“ koji Klarenberg koristi je izvještaj nizozemskog NIOD-a koji je ozbiljnim istraživačima i novinarima problematičan od njegovog objavljivanja 2002. godine.

S “britanskim dokumentima“ i NIOD-ovim Izvještajem autor vješto kombinira dezinformacije o radu ICTY, relativizirajući presude i iznoseći “argumente“ koje su u osnovi historijskog revizionizma koji nosioci srpskih politika na Balkanu godinama nameću uz podršku Kremlja. Podrška Rusije Srbiji u negiranju genocida (i presuda) postala je otvorena nakon što je Rusija u Vijeću sigurnosti UN-a blokirala usvajanje rezolucije o Srebrenici, koju su uradili upravo Britanci, nakon čega se Vučić javno zahvalio Putinu i Rusiji, a ruski ambasador u UN-u, Vitalij Čurkin, dobio spomenik u Istočnom Sarajevu.

No, Klarenberg tvrdi da su na osnovu brojnih dokaza i iskaza svjedoka “istražitelji“ ICTY-a “zaključili da je planiranje napada na Srebrenicu započelo“,  tek tjedan dana prije njegovog izvršenja, te da je Vojska Republike Srpske u Srebrenici “upala u zasjedu, zapravo u zamku“, dok je stanovništvo bilo “žrtva višeg interesa... smještenog u Sarajevu i New Yorku“.

“Britanski“ i haški dokumenti

Među haškim dokumentima, koje već godinama Dodik, Vučić i vojska njihovih satelita negiraju je direktiva Ratka Mladića koju je još 19. novembra 1992. uputio Drinskom korpusu nalažući im da “iscrpljuju neprijatelja“ u Istočnoj Bosni i “istjeruju ga zajedno sa civilnim stanovništvom“. Mladić je svojim direktivama realizirao politiku rukovodstva Republike Srpske, ozvaničenu usvajanjem strateških ciljeva u maju 1992. u Skupštini Republike Srpske, među kojima je i uspostavljanje koridora u dolini Drine.

 Da se Klarenberg zaista ozbiljno bavi ulogama “obavještajnih službi u oblikovanju politike i percepcija“ (ali i realizaciji politika), onda bi bar nešto znao o ulozi Državne bezbednosti Srbije u ratu u Bosni i Hercegovini, koja je sa svojim specijalnim jedinicama, zajedno s Vojskom Jugoslavije i MUP-om Srbije, kontinuirano učestvovala u vojnim operacijama u BiH od 1992. do 1995. godine. No, kako on “nema“ i “ne zna“ te informacije, RTRS je, uz  njegove “dokaze“ upakovao i svoje (koji su očito važni nalogodavcima s obje strane Drine) tvrdeći da je “stvarni cilj da se prikrije uloga stranih kreatora rata i ostane mit o zločincu i žrtvi“, te da se još 1992. u “tajnim ladicama Savjeta bezbjednosti 'zagubio' izvještaj generalnog sekretara UN Butrosa Galija o potpunom povlačenju ЈNA sa teritorije BiH“. Tako se Klarenbergovim “dokazima“ da VRS nije planirala i počinila genocid, RTRS pridružio s “dokazima“ da Srbija nije učestvovala u ratu u BiH.

Ako već govorimo “jezikom dokaza“ navedimo da je u UN-ovom Sudu u Haagu, pored ostalog, decidno utvrđeno koji su “strani faktori“ učestvovali u ratu u BiH. U nastavku ćemo podsjetiti na neke manje poznate činjenice utvrđene u haškim procesima, a Dodikove “službe“ neka istražuju po arhivama Ujedinjenih nacija (što haška arhiva jeste) o kojim predmetima, dokazima i svjedocima se radi.

Govoreći o komandnoj strukturi koja je povezivala sve vojne, policijske i “dobrovoljačke“ snage koje su zajednički djelovale prvo u Hrvatskoj a onda u Bosni i Hercegovini, zaštićeni svjedok (Srbin, nekada visoki dužnosnik RSK) u ICTY je ispričao da su postojale dvije komandne linije: jedna je išla od Predsjedništva SFRJ i obuhvatala je JNA, Teritorijalnu odbranu i dobrovoljačke jedinice, dok je druga bila komandna linija Službe državne bezbednosti Srbije koja je, preko “paralelnih stuktura“ uspostavljenih prvo u Hrvatskoj a onda i u BiH, zapovijedala lokalnim policijama, jedinicama teritorijalne odbrane i “dobrovoljcima“.

Na vrhu, povezujući ove dvije komandne linije bio je Slobodan Milošević koji je imao kontrolu nad takozvanim “krnjim Predsjedništvom“, uticaj na generale Kadijevića i Adžića i potpunu lojalnost Službe državne bezbednosti Srbije i njenog tadašnjeg šefa Jovice Stanišića. Upitan da li je Milošević znao šta se dešavalo u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, svedok je odgovorio da je on “morao to znati... budući da su njegova služba bezbednosti i njen šef Jovica Stanišić bili prisutni na terenu“.

Jedinstvena srpska država

Milošević je govorio kako Srbija treba da izdrži sve pritiske jer će “svet, kad-tad, morati da prizna faktično stanje“ na terenu. Po izjavi zaštićenog svjedoka govorio je i o “jedinstvenoj srpskoj državi“ koju će, pored Srbije, sačinjavati Republika Srpska Krajina, Republika Srpska i Crna Gora (što danas ponavlja Dodik, bez teritorije Hrvatske). Milošević je isticao kako će, uz pomoć RSK i RS “lakše držati pod kontrolom Crnu Goru, u slučaju da počnu da talasaju“.

General Aleksandar Vasiljević u Haagu je svjedočio o vezama Srpske Vojske Krajina, Vojske Republike Srpske i Vojske Jugoslavije. Po njemu su objektivno “postojale dve vojske, u dve države, koje je treća država tretirala kao da su vojske te države, pošto ih je SRJ finansirala i materijalno i kadrovski obezbeđivala“.

Uz postojanje VJ i jedinica MUP-a, 1991. godine je krenulo i formiranje specijalnih jedinica MUP-a, ali i Državne bezbednosti Srbije, a nakon što je Milošević dao Stanišiću zadatak da uspostavi tajne snage koje će “štititi interese Srbije ali i interese Srba van Srbije“. 

Tokom rata u Bosni i Hercegovini jedinice Vojske Jugoslavije (nasljednica JNA) i MUP-a (i Državne bezbednosti) Srbije, učestvovale su 1992. godine (npr. Zvornik, Doboj, Bosanski Šamac), 1993. godine (npr. operacija Udar u srednjem Podrinju), 1994. godine (operacija Pauk u Zapadnoj Bosni), 1995. godine (nastavak operacije Pauk, prisustvo pripadnika MUP-a i DB-a Srbije na Treskavici). Istovremeno, tokom cijelog rata u BiH su funkcionirali kampovi za obuku Crvenih beretki (iz Srbije) u kojima su pripadnici MUP-a Srbije obučavali pripadnike MUP-a i Vojske Republike Srpske.

Miroslav Deronjić, predsjednik SDS-a i Kriznog štaba općine Bratunac, izjavio je da ga je u junu 1992. Dragan Trisić, načelnik TO-a, pozvao na sastanak Teritorijalne odbrane koji je bio zakazan u njihovim prostorijama u Bajinoj Bašti. Na sastanku su bile delegacije iz Skelana, Zvornika   (Brano Grujić, predsjednik opštine, i Marko Pavlović, komandant TO-a u Zvorniku – Branko Popović u vrijeme rata lažno se predstavljao kao Marko Pavlović, bio je povezan s Državnom bezbednošću Srbije i blizak Željku Ražnatoviću Arkanu), zatim zapovjednik Višegradske brigade, te Vinko Pandurević i Franko Simatović.

Prisutnima su podijeljeni zadaci za uspostavu kampova za obuku u Skelanima, Zvorniku i Višegradu.   Simatović im je rekao da će instruktori i zapovjednici doći iz Srbije, iz jedinica specijalne policije MUP- a Srbije, te da je sve dogovoreno na najvišoj razini vojnih, političkih i državnih krugova Republike bosanskih Srba i Srbije. Zadatak općina u BiH bio je pružiti logističku podršku jedinicama: osiguranje objekata za kampove za obuku, regrutiranje 20-30 najboljih mladića za obuku, i pružanje pomoći u pogledu vozila i goriva.

Nakon ovog sastanka pripadnici Jedinice, Nikola Pupovac i Predrag Spasojević uspostavili su kamp u Skelanima. Od februara do maja 1993. godine pripadnici Jedinice (iz Srbije), Radojica Božović i Zvezdan Jovanović zapovijedali su Jedinicom u Skelanima. U Izvještaju o paravojnim formacijama na području Republike Srpske od 28. jula 1992, koji je potpisao pukovnik VRS Zdravko Tolimir, navodi se da je kamp Crvenih beretki na čelu s Nikolom Pupovcem, koji je jedan od učenika kapetana Dragana, osnovan u srpskoj općini Skelani. U izvještaju od 15. maja 1993. o osnivanju Crvenih beretki u Skelanima stoji da su Crvene beretke bile “jedinica za posebne namjene” MUP-a Srbije. Od septembra 1992. osobe koje nisu odslužile vojni rok upućivane su Crvenim beretkama na temeljnu vojnu obuku. Komandant bataljona iz Skelana, Nebojša Ilić, izvijestio je 25. februara 1993. komandu Drinskog korpusa da su svi regruti prošli obuku u trajanju od jednog do tri mjeseca u kampu jedinice MUP-a Srbije (Crvene beretke) u Skelanima.

Početkom 1993. godine u Bratuncu su kamp Crvenih beretki formirali pripadnici Jedinice (iz Srbije) Vasilije Vaso Mijović i Njegoš Kušić. Deronjić je vidio vozila, municiju i specijalno naoružanje koje je dovoženo u kamp iz Srbije odakle su došli i instruktori. U kampu je regrutovano stotinjak muškaraca iz Bratunca, koji su prošli obuku i kasnije sudjelovali u svim borbenim dejstvima u i oko Kravice, u bratunačkoj općini i drugim manjim operacijama tokom proljeća 1993. godine. Crvene beretke su u Bratuncu imale moć da rade šta hoće. Jedinica je bila uključena u pljačku imovine.

 “Turističko mesto“

Jedna od zajedničkih vojnih operacija VJ, MUP-a i DB-a Srbije s VRS i MUP-om Republike Srpske izvedena je u Podrinju, upravo na teritoriji Srebrenice, 1993. godine. Ratko Mladić u svom dnevniku 28. februara 1993. piše da je na Tari (Srbija) održan sastanak na kome je planirana operacija Udar. Na sastanku su bili Franko Simatović, visoki dužnosnik DB-a Srbije, zatim Panić, načelnik Generalštaba VJ, Ojdanić iz Užičkog korpusa, kao i predstavnici MUP-a. Operacija Udar, po dokazima, trajala je od 14. februara do 25. aprila 1993. i rezultirala je “oslobađanjem” srpskih teritorija na području srednjeg Podrinja. U operaciji su sudjelovale specijalne jedinice Vojske Jugoslavije, 63, 68. i 72. brigada, zatim Vojske Republike Srpske i MUP Srbije, PJM i Crvene beretke.

 Haški zaštićeni svjedok, bio je pilot u 712. helikopterskoj eskadrili u sastavu Vazduhoplovne brigade VJ, stacionirane u Nišu, kada je početkom 1993. raspoređen u Bajinu Baštu. Po dolasku svi su dobili instrukciju da sa uniformi skinu sve oznake Vojske Jugoslavije i stave oznake Vojske Republike Srpske ili Vukova sa Drine. Isto je učinjeno sa helikopterima: svi identifikacioni brojevi i oznake koje su se mogle videti sa zemlje su uklonjeni. Prvi zadatak mu je bio da iz regiona Srebrenice izvuče ranjenog pripadnika 63. padobranske brigade VJ.

Prema drugom zaštićenom svjedoku, koji je učestvovao u operacijama u Skelanima, Bratuncu, Osmači, Zelenom Jadru i na drugim lokacijama u BiH, glavni autoritet u Bajinoj Bašti koji je izdavao naređenja ne samo pripadnicima MUP Srbije, već i padobrancima i gardistima angažovanim u tajnim operacijama preko Drine bio je Franko Simatović.

Po tvrdnjama Slobodana Miloševića Bajina Bašta je bila “turističko mesto“ u koje su padobranci i gardisti odlazili na oporavak i rekreaciju.

Po tvrdnjama Jovice Stanišićeva obuku u kampu Tara, odakle su “obučeni“ upućivani u BiH, koordinirao je zajednički štab u kome su bili VRS, VJ, MUP Republike bosanskih   Srba i MUP Srbije.

Po tvrdnjama zaštićenog svjedoka, bivšeg pripadnika Crvenih beretki, kamp na Tari bio je vojni objekt prije nego što ga je preuzeo MUP koji je u njemu formirao dugogodišnji centar za obuku Crvenih beretki koje su nastavile djelovati i 1995.   godine.

Zaštićeni svjedok, bivši pripadnik i komandir voda PJM, svjedočio je  da je na kraju obuke na Tari, 1. ili 2. marta 1993. komandant Užičkog bataljona Branko Prljević i još netko iz VJ naredio da se on i njegova jedinica upućuju u BiH. U toj operaciji su sudjelovale jedinice VJ i PJM, dok je duž granice bilo raspoređeno tridesetak Crvenih beretki.

Zaštićeni svjedok, bivši pripadnik Vojske Jugoslavije, posvjedočio je da je u januaru 1993. godine 72. brigada VJ otišla u Kremnu (Prnjavor). Sutradan su im Mrkšić, Stupar i Ojdanić, rekli da su dobili zadatak osloboditi jedno selo u istočnoj  Bosni. Mrkšić je održao govor rekavši im da su bosanski Muslimani zauzeli Skelane i da se taj kraj mora očistiti od Muslimana. Ojdanić im je rekao da će od Užičkog korpusa iz Srbije dobiti topničku potporu, hranu i streljivo.  Nakon prelaska rijeke Drine i ulaska u Bosnu i Hercegovinu skinuli su oznake Vojske Jugoslavije i stavili oznake VRS. Kad su stigli u Bosnu i Hercegovinu, a bilo ih je oko 200, čekao ih je vodič, bosanski Srbin, s kojim su pješke otišli do Skelana  gdje su se susreli s 63. padobranskom brigadom Vojske Jugoslavije.

U operaciji su učestvovali i Šešeljevi dragovoljci koji su surađivali sa Stevanovićem, Mrkšićem i Simatovićem. Ministar Sokolović opskrbio je Vakićeve “četnike” oružjem, zimskom odjećom, municijom, te odašiljačima za vezu sa Štabom MUP-a i topništvom na planini Tari. Šešelj je 11. novembra 1993. na konferenciji za novinare pokazao zahvalnicu koju je  Branislav Vakić, član SRS-a i komandant, dobio od MUP-a Srbije, Jedinice za posebne namjene, koju je potpisao Franko Simatović 25. maja 1993. uz pismo zahvale Vakiću za suradnju i uspjehe u borbi za slobodu Srba u Republici bosanskih Srba, a izdata je nakon borbi   kod Skelana.

Skelani su do rata bili u sastavu općine Srebrenica, većinski naseljeni muslimanskim stanovništvom koje je u maju 1992. godine protjerivano i ubijano, njihove kuće pljačkane i paljene. Nakon toga su Skelani proglašeni “srpskom opštinom“. Koju su od Armije Republike BiH, odnosno Nasera Orića i njegovih boraca “branili“ Vojska Republike Srpske, Vojska Jugoslavije, MUP RS-a i MUP i Državna bezbednost Srbije.

Tekst je izrađen uz podršku regionalnog projekta SMART Balkan - Civilno društvo za povezan Zapadni Balkan kojeg implementira Centar za promociju civilnog društva (CPCD), Center for Research and Policy Making (CRPM) i Institute for Democracy and Mediation (IDM), a finansijski podržava Ministarstvo vanjskih poslova Kraljevine Norveške