Julije Cezar, čuveni rimski diktator, izboden je na smrt u kući Rimskog Senata od strane 60 zavjerenika koje su predvodili Marko Junije Brut i Gaj Kasij Longin, 15. marta 44. godine prije nove ere. Ovaj dan je kasnije postao poznat pod imenom "Martovske ide".

Cezar, rođen u Juliji, u drevnoj, ali ne baš posebno bogatoj rimskoj aristokratskoj porodici, započeo je svoju političku karijeru u 78 g. p.n.e kao tužilac za anti-plemićku narodnu stranku. U partiji je stekao uticaj zbog svojih reformističkih ideja i govorničkih vještina, a doprinio je rimskim imperijalističkim težnjama stvaranjem privatne vojske za borbu protiv kralja Pontusa u 74. god p.n.e. Bio je saveznik Pompeja, priznatog lidera Narodne stranke, a praktično je i sam preuzeo tu funkciju nakon što je Pompej napustio Rim 67 god. p.n.e. i na taj način je postao komandant rimskih snaga na istoku.

U 63. godine prije nove ere, Cezar je postao visoki sveštenik - pontifeks maksimus. Dvije godine kasnije, postavljen je za guvernera daleke Španije, a 60. god. p.n.e. vratio se u Rim, zainteresovan za poziciju konzula. Konzulat je u osnovi bio najviša kancelarija u Rimskoj republici, a činila su ga dva političara. Konzuli su komandovali vojskom, predsjedavali Senatom i izvršavali njegove uredbe i zastupali državu u spoljnim poslovima. Cezar je formirao politički savez - takozvani Prvi trijumvirat - sa Pompejom i Markom Licinijem Krasom, najbogatijim čovjekom u Rimu, a 59. god. p.n.e. izabran je za konzula. Iako su se generalno kosile sa stavom većine rimskog Senata, Cezarove zemljišne reforme donijele su mu popularnost kod mnogih Rimljana.

Cezar je 58. godine prije nove ere postao zapovjednik četiri rimske legije u Cisalpinskoj Galiji ili Iliriku, a tokom naredne decenije demonstrirao je briljantne vojne vještine uvećavajući Rimsko carstvo, ali i svoju reputaciju. Između ostalih dostignuća, Cezar je osvojio čitavu Galiju, upisao prve rimske upade u Britaniju i u svojim legijama stekao odane pristalice. Međutim, njegovi uspjesi takođe su probudili Pompejevu ljubomoru, što je dovelo do raspada njihovog političkog saveza u 53. godini prije nove ere.

 Foto: Pixabay.com

Rimski senat je podržao Pompeja i zatražio od Cezara da se odrekne svoje vojske, što je on odbio da učini. U januaru 49. godine prije nove ere, Cezar je poveo svoje legije preko rijeke Rubikon iz Cisalpinske Galije u Italiju, objavivši tako rat protiv Pompeja i njegovih snaga. Cezar je bilježio rane pobjede u ovom građanskom ratu; pobijedio je Pompejevu vojsku u Italiji i Španiji, ali je kasnije bio primoran da se povuče u Grčku. U avgustu 48. godine p.n.e dok ga je Pompejeva vojska progonila, Cezar je zastao u blizini Farsalusa i postavio je logor na dobroj strateškoj lokaciji. Kada su Pompejeve senatorske snage poražene od Cezarovu vojske, Pompej je pobjegao u Egipat, gdje ga je ubio oficir egipatskog kralja.

Cezar je kasnije postavljen za rimskog konzula i diktatora, ali prije nego što se nastanio u Rimu, nekoliko godina je putovao po carstvu kako bi učvrstio svoju vladavinu. U Rim se vratio 45. godine prije nove ere, i postao je doživotni diktator. Kao jedini rimski vladar, Cezar je pokrenuo ambiciozne programe reformi unutar carstva.

Najdugovječnija od njih bila je reforma kalendara. Njegov Julijanski kalendar je, uz malu izmjenu načinjenu u 16. vijeku, i danas u upotrebi. Planirao je i nova proširenja carstva u centralnoj Evropi i na istoku. U jeku ovih velikih planova, na njega je izvršen atentat 15. marta 44. godine prije nove ere.

Lokacija ubistva Cezara (Foto: Agencije)

Grupa zavjerenika je vjerovala da će njegova smrt dovesti do obnove Rimske republike. Međutim, rezultat "Martovske ide" bilo je uranjanje Rima u novi ciklus građanskih ratova, iz kojih je, kao pobjednik, izašao Oktavijan Avgust, Cezarov unuk, prvi rimski car koji je zauvijek uništio republiku.