Predsjednik Vlade Republike Srbije i izaslanik predsjednika Republike Srbije prof. dr Đuro Macut položio je danas, povodom 9. maja, Dana pobjede nad fašizmom u Drugom svjetskom ratu, vijenac na Spomenik neznanom junaku na Avali.

„Neka je večna slava i hvala herojima koji su svoje živote dali za slobodu otadžbine“, napisao je prof. dr Đuro Macut u spomen-knjizi.

Dan pobjede obilježava se u znak sećanja na 9. maj 1945. godine, kada je nacistička Njemačka kapitulirala.

Ali, koja Njemačka? Ona iz 1945. ili ona iz 1918?

Jer, na Avali je spomenik Neznanom junaku, koji se borio u Prvom svjetskom ratu. Ne u Drugom.

Stoga se postavlja pitanje šta je novopečeni premijer radio na Avali, a ne na mjestu prikladnom za to na današnji dan – groblju oslobodiocima Beograda koji se nalazi preko puta Novog groblja.

Zašto je Đuro Macut odlučio da zapuca na Avalu, a ne u širi centar Beograda, ostaće misterija.

Tek, da se podsjetimo.

Spomenik Neznanom junaku na Avali je monumentalni mauzolej na vrhu planine Avala na jugoistoku Beograda (opština Voždovac). Tvorac ovog spomenika je hrvatski i jugoslovenski vajar Ivan Meštrović. Podignut je 1938. godine.

Prilikom povlačenja 1915, jedan srpski vojnik je poginuo na samom vrhu Avale. Nijemci su ga sahranili i na krstači napisali Ein unbekannter serbischer Soldat.

Grob je 1921. bio „na putu da nestane“, pa je predstavništvo Narodne skupštine u junu prihvatilo prijedlog da se podigne „skroman spomenik“ u spomen svih palih neznanih junaka,[1] za koju svrhu je zatim formiran i odbor na čelu sa dr. Ivanom Ribarom.[2] Grob je iskopan 23. novembra 1921, kada se na osnovu pronađenih stvari utvrdilo da je to zaista bio srpski vojnik; stvari su odnesene u Beograd a kosti položene u sanduk i ponovo zakopane, u očekivanju gradnje projektovanog spomenika.[3] Odbor je u januaru 1922. uputio proglas građanstvu Beograda da spomenik podigne prijestonica,[4] narednih mjeseci je organizovao predavanja, bioskopske predstave i druge aktivnosti za prikupljanje novca.

U blizini srednjovjekovnog utvrđenog grada Žrnova (12-15. vek) na vrhu Avale stanovnici okolnih sela podigli su 1922. godine kameni spomenik na mjestu groba nepoznatog palog ratnika iz Prvog svetskog rata, osvećen 1. juna te godine.[6] Sokoli su sledećeg septembra priredili svečani pomen.[7] Kasnije te godine je raspisan konkurs za nacrt spomenika, ali nijedan nije zadovoljavao kriterijume.[8] U februaru 1925, delegacija Jerusalimske patrijaršije položila je na Avali lovorov venac sa Krstom Ordena Svetog groba, kasnije predat Vojnom muzeju.

Nakon nešto više od jedne decenije, po želji kralja Aleksandra I Karađorđevića, a u skladu sa opštom akcijom podizanja spomenika Neznanom junaku u drugim zemljama saveznicama u tom ratu (od 1920. godine Francuskoj, Engleskoj, Italiji, Belgiji, Kanadi, SAD), porušeni su ostaci grada Žrnova i na tom prostoru izgrađeno monumentalno spomen obilježje – mauzolej Neznanom junaku, najmonumentalniji javni spomenik na najvišoj koti Beograda. To je postalo simbolično mjesto odavanja počasti svim palim ratnicima u ratovima 1912-1918. godine.

Ovo je arhitektonsko-skulptorsko djelo izvedeno prema nacrtima Ivana Meštrovića, izuzetno angažovanog skulptora u Kraljevini Jugoslaviji. Umjetnik je izabran po snazi kojom je trebalo da djeluje spomenik takvog značaja. U osmišljavanju programskog koncepta, pored Meštrovića učestvovao je i prelomnu odluku u izboru projekta donio sam kralj Aleksandar.

Onaj drugi spomenik, koji je premijer Srbije trebalo da obiđe danas, spomenik kulture Groblje oslobodilaca Beograda, posvećen je borcima palim prilikom oslobođenja prijestolnice Srbije 1944. godine. U ovom memorijalnom kompleksu sahranjeno je više od 2.000 boraca, među kojima su 721 borac Crvene armije i 1391 borac Jugoslovenske narodne armije. Groblje oslobodilaca Beograda nalazi se na uglu Ruzveltove i Preradovićeve ulice, preko puta Novog groblja. Otvoreno je 20. oktobra 1954. godine povodom obilježavanja deset godina od oslobođenja Beograda 1944. godine.

Projekat ove memorijalne cjeline radio je arhitekta Branko Bon zajedno sa inženjerom Aleksandrom Krstićem, koji je radio projekat hortikulture.

Jedno od glavnih obilježja u kompleksu je monumentalna ulazna kapija koja je djelo vajara Radete Stankovića.

Nekoliko decenija nakon otvaranja memorijalne cjeline, ispred ulaza na groblje je 1988. godine otkriven spomenik partizanu, koji je takođe rad vajara Stankovića. Figura partizana ispred ulaza na Groblje oslobodilaca Beograda visoka je 2,8 metara i predstavlja obilježje mira.

U središtu kompleksa ističe se figura borca Crvene armije koja je djelo vajara Antuna Augustinčića.

Spomen-obilježje palim borcima čini park u kom se nalaze posmrtni ostaci sovjetskih i jugoslovenskih vojnika. Grobovi boraca JNA nalaze se u prvom djelu parka, a u drugom delu su grobovi boraca Crvene armije.

Svakog 20. oktobra na Dan oslobođenja Beograda polažu se vijenci i odaje pošta oslobodiocima glavnog grada. Vijenci se polažu i 9. maja kada Beograd obilježava Dan pobjede nad fašizmom.

To je lekcija koju bi premijer Đuro Macut trebalo da nauči.

(Nova.rs)