U aprilu ove godine, astronomi su otkrili nešto što je moglo promijeniti naše razumijevanje svemira: slabi, ali intrigantni tragovi dviju molekula u atmosferi udaljene planete K2-18b – molekula koje na Zemlji proizvode isključivo živi organizmi. U pitanju su bile dimetil-sulfid (DMS) i dimetil-disulfid (DMDS), oba povezani s mikrobnim životom.

Iako je ova planeta već ranije privukla pažnju zbog svojih potencijalno naseljivih uvjeta, nova analiza izazvala je uzbuđenje među naučnicima jer bi ovi tragovi mogli predstavljati prvi poznati “biosignature” – hemijske dokaze života van Zemlje.

Brzo otrežnjenje

Međutim, već nekoliko sedmica kasnije, više timova naučnika osporilo je ovu interpretaciju podataka. Među njima je i tim predvođen dr. Luisom Welbanksom sa Univerziteta Arizona State, koji navodi da su statistički dokazi iz aprilske studije precijenjeni.

“Nije postojala dovoljna osnova za tako snažnu tvrdnju. Da, bilo je uzbudljivo, ali previše nejasno i sumnjivo,” rekao je Welbanks.

Problem šuma i pogrešnih tumačenja

K2-18b se nalazi 124 svjetlosne godine od Zemlje i smatra se tzv. Hycean svijetom – planetom s hidrogenskom atmosferom i potencijalno velikim okeanima. Koristeći moćni teleskop James Webb, tim astrofizičara sa Univerziteta Cambridge, na čelu s dr. Nikkuom Madhusudhanom, pokušao je dublje istražiti hemijski sastav atmosfere planete.

No, astronomi s Univerziteta u Chicagu, dr. Rafael Luque i dr. Michael Zhang, primijetili su da su podaci puni “šuma” – slučajnih smetnji koje mogu ozbiljno iskriviti rezultate.

Zbog velikog broja organskih molekula koje imaju slične spektroskopske potpise, otkrivanje DMS-a je izuzetno teško bez savršeno čistih podataka, objasnio je Zhang.

Dodatna komplikacija: temperatura planete koja je u ranijim istraživanjima procijenjena na 250–300 kelvina sada iznosi čak 422 kelvina (149 °C), što ozbiljno dovodi u pitanje mogućnost života.

Kritike modeliranja podataka

Drugi problem, kako tvrde timovi s Arizona State i Maryland univerziteta, jeste način na koji je modelirana atmosfera K2-18b. Madhusudhanov tim, kažu oni, testirao je molekule jednu po jednu, što je moglo dovesti do lažnih pozitivnih rezultata. Kada su modeli prošireni da uključe i druge moguće molekule, tragovi DMS-a i DMDS-a su jednostavno nestali.

Odbrana i nova analiza

Uprkos kritikama, Madhusudhan ostaje uz svoje nalaze, iako priznaje da nije riječ o konačnom dokazu. “Nazvali smo to ‘umjerenim dokazima’, nikako konačnim otkrićem,” izjavio je on, podsjećajući da je nivo statističke sigurnosti bio 3 sigma – što znači 0,3% šanse da su rezultati slučajni. Da bi nešto bilo naučno prihvaćeno kao potvrđeno otkriće, potrebno je dostići 5 sigma (0,00006% vjerovatnoće greške).

Madhusudhan i njegov tim sada su napravili novu, znatno obimniju analizu koja uključuje čak 650 molekula. U toj studiji, koja je u fazi recenzije, DMS se i dalje pojavljuje kao “obećavajući kandidat”, iako je, priznaje, za čvrstu potvrdu potrebna dalja istraživanja.

Naučni proces u realnom vremenu

Dr. Welbanks pozdravlja ovu vrstu naučne debate i napominje da, iako dokaza još nema, sama činjenica da smo tako blizu predstavlja veliki korak.

“Ovo nije neuspjeh. Testiramo hrabre hipoteze, a to je suština nauke,” rekao je.

Bez obzira na to što se dokazi za DMS nisu održali, sve strane se slažu da K2-18b ostaje jedan od najzanimljivijih kandidata za potragu za životom van Zemlje. Naučni proces je spor, mukotrpan i podložan greškama – ali upravo to čini svako novo otkriće toliko značajnim.