Udruženje za društvena istraživanja i komunikacije (UDIK) podsjeća javnost da je na današnji dan, prije trideset i tri godine, počinjen stravičan ratni zločin u selu Biljani kod Ključa.

Napad na ovo selo započeo je 10. jula u ranim jutarnjim satima, a predvodila ga je 17. laka pješadijska brigada Vojske Republike Srpske (VRS) u saradnji sa rezervnim i aktivnim policajcima Odjeljenja policije iz Sanice. Ubijeno je oko 260 bošnjačkih civila, mještana Biljana.

Prema podacima Instituta za nestale osobe BiH, masovne grobnice sa žrtvama iz Biljana uglavnom su pronađene krajem 1995. i 1996. godine. Prva otkrivena je grobnica Crvena zemlja I, iz koje je ekshumirano šesnaest žrtava. Najveća masovna grobnica je jama Lanište I, iz koje je u periodu od 5. oktobra do 15. novembra 1996. ekshumirano 188 žrtava. Na području Biljana pronađene su i 34 pojedinačne grobnice.

UDIK je 2020. godine objavio publikaciju „Ratni zločin u Biljanima, Predmet: Marko Samardžija“ koja dokumentuje jedinu dosadašnju presudu za ovaj zločin. Sud Bosne i Hercegovine je 2006. godine osudio Marka Samardžiju za pomaganje u ubistvu kao dio širokog ili sistematičnog napada na civilno stanovništvo. Dvije godine kasnije Apelaciono vijeće potvrdilo je njegovu krivicu i za nelegalno zatvaranje i lišavanje slobode. Samardžija je 10. jula 1992. naredio vojnicima III čete Saničkog bataljona da sprovedu muškarce – bošnjačke civile iz zaseoka Brkići i Balagića Brdo do škole u Biljanima, gdje su oni zatvoreni i predati policijskom vodniku.

Osuđivan je i Marko Adamović i Boško Lukić za zločine u Ključu, ali su za napad na Biljane oslobođeni. Tužilaštvo BiH je teretilo i bivšeg komandanta 17. lake pješadijske brigade Dragu Samardžiju, no postupak protiv njega nikada nije pokrenut, a on je preminuo 2021. godine u Srbiji.

Početkom ove godine Državni sud je potvrdio optužnicu protiv Jove Kevca, koji se tereti za zločine počinjene u julu 1992. tokom napada na Gornji i Donji Biljani, gdje je oko 250 bošnjačkih civila zarobljeno i ubijeno. Suđenje je počelo u aprilu, a Tužilaštvo planira saslušati više od 200 svjedoka.

Masakr u Biljanima ostavio je dubok trag – ubijeno je i šestoro djece, među njima i četveromjesečna beba Amila Džaferagić i njen četverogodišnji brat Almir, pronađeni u naručju majke Besime u masovnoj grobnici jama Lanište I.

U znak sjećanja na ove nevine žrtve, UDIK poziva nadležne institucije da konačno procesuiraju počinioce ovog zločina.

Na današnji dan odajemo počast svim civilnim žrtvama rata s područja Ključa, a posebno onima iz masakra u Biljanima.