Piše: Andrej NIKOLAIDIS (CdM)

Kako biste okarakterisali osobu koja snimak ubistva ili tragedije sa smrtnim ishodom, ili pak oproštajnu poruku samoubice, proda beogradskim tabloidima? Ono što sa sigurnošću možemo reći je da takva osoba gnusobu svoga čina ne smatra većom – ako je uopšte vidi bitnom – od materijalne naknade koju za nesojluk dobija.

Zašto je moguće prodati takve gnusobe? Zato što za njih postoji tržište: postoji, zapravo, velika potražnja. To znači da je mnogo onih koji će snimak pogledati. Zašto će ga pogledati? Zato što uživaju u pornografiji smrti. Znam: to su inače dobri muževi, supruge, uzorite komšije, učinjeni, pristojni – samo ih, eto, pali da gledaju kako neko umire.

Od Miloševića naovamo dominantni tok srpske kulture je postao ekstremno pornografski – i ta je tendencija za Vučićeva zemana metastazirala. Od najgledanijih televizija do najčitanijih novina i portala, od „Zadruge“ do „Kurira“ – pornografija je naša svakodnevnica.

Zašto je to tako? Zato što je laž konstitutivna za velikosrpski projekat, kao dominantnu ideju tamošnjeg društva. Ta laž na svaki način mora biti prikrivena: između ostalog neprekidnim pornografskim spektaklom, kao najvažnijom od bezbrojnih distrakcija. Pornografskim spektaklom koji je i sam po sebi laž – jer pornografija nikada ne saopštava istinu: ona je, naime, vrijedi se prisjetiti, niskomimetski žanr.

Građani Crne Gore, Hrvatske i Bosne i Hercegovine jednako uživaju u beogradskom pornografskom spektaklu kao i građani Srbije. Pornografija smrti nipošto nije ekskluzivno srpska stvar. Njen otac je kapitalizam. Zbog toga je srpski pornografski spektakl dominantna kultura čitavog regiona: njegov istinski užitak. Tek naizgled paradoksalno: umjesto doista impresivnom srpskom elitnom kulturom, Beograd je kulturno kolonizovao region najgorim što je imao da ponudi.

Između ostalog, problem sa pornografijom i pornografskim spektaklom smrti je što funkcioniše kao teška droga: uvijek je potrebno više i ekstremnije. Za užitak je neprekidno nužno ono još gnusnije. Generacije odrasle na snimcima likvidacija neprekidno će zahtijevati ekstremniju i ekstremniju pornografiju smrti. U širenju ove vrste pornografije nema nevinih: i to svakako nije ni država Crna Gora, koja uredno objavljuje snimke hapšenja, dakle javnog poniženja; i to svakako nisu ugledni crnogorski mediji, od kojih su neki, prisjetimo se, objavljivali snimke koji su zapravo bili osvetnička pornografija.

Samo trideset godina ranije, takozvani snuff film (dakle snimak stvarnoga ubistva) https://en.wikipedia.org/wiki/Snuff_film bio je praktično urbani mit. Na pretpostavci o njegovom postojanju Šumaher je snimio „8 mm“ sa Nikom Kejdžom u glavnoj ulozi. Snuff danas objavljuju mainstream mediji i slobodno se vrti društvenim mrežama i viber grupama – toliko je normalizovan. Prije samo trideset godina, bilo je potrebno platiti bogatstvo da bi se do takvog snimka došlo. Ako malo izguglate, vidjećete da se kao protosnuff uzima snimak ubistva Kenedija koji je načinio Zapruder https://en.wikipedia.org/wiki/Zapruder_film.

U međuvremenu, rekoh, snuff je postao standard brojnih mainstream medija, kao i takozvane „umjetnosti“. Vidi: Stilov „Most“, koji prikazuje stvarna samoubistva koja su ljudi počinili skokom sa Golden Gejt mosta u San Francisku. Autor nije imao potrebu da ih u samoubistvu spriječi: umjesto toga odlučio je da na smrti zaradi. Što je ovo? Jesmo li mi veća govna od naših predaka?

U odgovoru na ovo pitanje, kao i obično, od koristi nam je marksizam. Tačnije: Gi Debor. Tačnije, 17. teza njegovog seminalnog „Društva spektakla“. Koja glasi:

“Prvi stepen u dominaciji ekonomije nad društvenim životom ispoljava se kao očigledna degradacija biti u imati: ljudsko ostvarenje više se ne izjednačava sa onim što neko jeste, već sa onim što poseduje. U sadašnjem stadijumu, kada društvenim životom potpuno dominira akumulirana ekonomska proizvodnja, dolazi do opšteg pomaka od imati ka izgledati: Sveukupno „imanje“ sada mora da obezbedi prestiž i postigne krajnji cilj kroz svoj pojavni oblik. U isto vreme, individualna realnost je postala društvena, u smislu da je potpuno zavisna od društvenih sila i oblikovana njima. Individualnoj stvarnosti je dopušteno da se pojavi samo kada zapravo nije stvarna”.

Ontologija se, dakle, svodi na ekonomiju a ekonomija na pojavu: i eto vam Instagrama, na kojem se ljudi hvale onim što imaju (dizajnerskim komadima, skupim kolima i kućama, putovanjima na daleke destinacije), striktno vodeći računa da se na fotografijama pojavljuju fotošopirani. Izgled tih ljudi ne reprezentuje stvarnost: naprotiv, od stvarnosti se očekuje da reprezentuje njihovu fantaziju o sebi. Identitet tih ljudi je ono što objavljuju da imaju – ili lažu da imaju.

Pakao je nastajao dugo. Deborova knjiga počinje citatom Fojerbaha.

„U sadašnje vreme, koje prednost daje znaku nad onim što je označeno, kopiji nad originalom, predstavi nad stvarnošću, pojavnosti nad suštinom… istinito se smatra profanim, a samo je iluzija sveta. Tačnije, sveto se uvećava u meri u kojoj istinito uzmiče, a iluzija pojačava, tako da najvišem stepenu iluzije odgovara najviši stepen svetosti.“.

Citirane riječi objavljene su u drugom izdanju “Suštine hrišćanstva”, dakle godine 1843.

Nema natrag: naročito ne tamo gdje nema stida. Oni koji su naviknuti da slobodno uživaju u snimcima ubistava na telefonu mirno će odgledati i buduća javna, zašto ne i masovna pogubljenja na gradskim trgovima.

Ono što nazivamo slobodom katkada je najstrašnija forma ropstva. Robovi izdresirani da u svome ropstvu uživaju ne dižu revolucije.