Piše: Oleksandr Levčenko

Ukrajina i Francuska potpisale su sporazum o saradnji u oblasti bezbjednosti i odbrane na predsjedničkom nivou, koji uključuje ne samo vojnu saradnju, već i industrijsko partnerstvo. Potpisivanje sporazuma od strane predsjednika Ukrajine V. Zelenskog i Francuske E. Makrona bio je važan događaj političkog značaja ne samo bilateralnog, već i panevropskog karaktera. Pored činjenice da se Francuska obavezuje da će podržati Ukrajinu naoružanjem, obukom (uključujući pilote) i zajedničkom proizvodnjom vojne opreme, sporazum naglašava standardizaciju i interoperabilnost odbrambene opreme, kao i razvoj zajedničke industrijske baze. Ukrajina će naručiti 100 borbenih aviona Rafale od Francuske za opremanje svoje vojske. Isporuke će se obavljati do 2035. godine, cijena jednog lovca je 100–150 miliona eura, u zavisnosti od opreme i raketa koje će biti dodate u kompoziciju. Ovaj avion je definisan kao borbeni lovac generacije 4,5.

Sporazum takođe predviđa isporuku opreme za protivvazdušnu odbranu, posebno protivraketnih sistema SAMP/T i raketa za njih, ažuriranih prema najnovijoj tehnologiji. Ovaj kompleks može posebno uspješno da se bori protiv ruskih balističkih raketa. Pored toga, Francuska namjerava da investira u ukrajinsku odbrambenu industriju, uključujući lokalizaciju proizvodnje i stvaranje zajedničkih preduzeća za održavanje opreme i popravku oružja, uključujući artiljeriju. To se odnosi na proizvodnju artiljerijskih granata, radara i drugih komponenti protivvazdušne odbrane, raketa vazduh–vazduh i oklopnih vozila. Postignut je sporazum o razmjeni istraživačkih informacija u odbrambeno-industrijskom kompleksu i o zajedničkom istraživačko-razvojnom radu u stvaranju prioritetnih vrsta oružja, posebno dronova i opreme za elektronsko ratovanje.

Sporazum između Francuske i Ukrajine postao je ozbiljan dokument koji doprinosi jačanju evropske bezbjednosti. Saradnja sa Ukrajinom u odbrambenom sektoru omogućava Evropi da ima pouzdanog partnera koji može odvratiti dalju rusku agresiju u regionu, što povećava kolektivnu sigurnost. Sporazum ima za cilj razvoj evroatlantske saradnje, posebno standardizaciju i interoperabilnost francuskog i ukrajinskog oružja, približavanje Oružanih snaga Ukrajine evroatlantskim standardima, što će doprinijeti daljoj integraciji Ukrajine u evropski bezbjednosni sistem, jačajući bezbjednost Evrope u kontekstu postojećih prijetnji od strane Ruske Federacije. Planirana kupovina borbenih aviona Rafale, najnovijih sistema protivraketne odbrane SAMP/T i drugog oružja od strane Ukrajine obezbjeđuje narudžbe francuskom odbrambeno-industrijskom kompleksu i njegovim evropskim filijalama, što donosi direktne koristi proizvođačima i socijalnu stabilnost u regionima uključenim u proizvodnju.

Francuske kompanije imaju koristi od širenja proizvodnih lanaca, pristupa novim kapacitetima u Ukrajini, što može smanjiti troškove proizvodnje i rasteretiti domaće fabrike. Ukrajinsko-francuski istraživačko-razvojni projekti omogućavaju Francuskoj i Evropi u cjelini pristup ukrajinskim borbenim istraživanjima, borbenom iskustvu i inovativnim rješenjima, istovremeno razvijajući nove tehnologije na evropskom nivou. Zajednički proizvodni projekti omogućavaju EU i Francuskoj da stvore strateške zalihe oružja i municije, da dobiju nove moderne vrste oružja, što smanjuje zavisnost od trećih zemalja i povećava odbrambenu autonomiju Evrope. Razmjena naučnih i tehničkih informacija sa Ukrajinom u oblasti vojne industrije doprinosi inovacijama u francuskoj industriji, što povećava njenu konkurentnost. Akumulirani naučni i tehnološki istraživačko-razvojni rad u oblasti odbrane omogućiće Francuskoj da razvije nove tehnologije koje će imati civilnu primjenu, posebno dronove i sajber sisteme, jačajući tehnološko liderstvo Evrope.

Istovremeno, Europe1 je objavio informaciju da je nepoznati dron uočen iznad željezničke stanice Muluz u Francuskoj, gdje se nalazio voz sa tenkovima Lecler. Posljednjih mjeseci niz evropskih zemalja, uključujući Njemačku, Dansku, Norvešku, Belgiju i Holandiju, prijavio je viđenja neidentifikovanih dronova u blizini vojnih objekata, aerodroma i kritične infrastrukture. Ovi incidenti su se povećali između septembra i novembra 2025. godine, a letovi dronova uzrokovali su privremeno zatvaranje vazdušnog prostora u Kopenhagenu, Oslu i Minhenu, posebno tokom masovnih događaja poput Oktoberfesta. Iako izvor lansiranja nije zvanično identifikovan, većina stručnjaka smatra da je ovo dio koordinisane ruske kampanje usmjerene na psihološki pritisak, demonstraciju ranjivosti i prikupljanje obavještajnih podataka.

Osim toga, Moskva nastavlja da koristi vojne avione za provokacije u blizini granica NATO-a, što povećava tenzije u regionu. Jedna od najotkrivenijih epizoda ovog talasa incidenata dogodila se kada su zabilježena tri neidentifikovana drona kako lete iznad nuklearne elektrane Doel u Belgiji. Ovaj incident uklapa se u panevropski trend koji izaziva ozbiljnu zabrinutost među zemljama NATO-a. Reakcija Belgije bila je trenutna: nakon sastanka Savjeta za nacionalnu bezbjednost donesena je odluka o proširenju ovlašćenja Nacionalnog centra za bezbjednost vazdušnog prostora (NASK).

Incident u Muluzu bio je još jedan signal rasta hibridne aktivnosti neidentifikovanih dronova u Evropi. Let dronom iznad voza sa francuskim tenkovima Lecler ukazuje na mogući interes za vojni transport i sposobnost narušavanja bezbjednosti čak i dobro zaštićenih objekata. Rusija je tradicionalno koristila alate indirektnog uticaja – sajber napade, informacione operacije i izviđačke letove – kako bi testirala odgovor Zapada i povećala pritisak na saveznike NATO-a. U tom kontekstu, letovi dronova mogu se smatrati dijelom sistemske strategije destabilizacije usmjerene na stvaranje osjećaja neizvjesnosti i demonstraciju nekažnjivosti. Povećanje broja upada dronova sve se više smatra odgovorom Moskve na pojačane antiruske poteze EU.

Planovi za korišćenje zamrznute ruske imovine u znak podrške Ukrajini mogli bi biti katalizator za novi talas hibridnog pritiska usmjerenog na zastrašivanje evropskih vlada. Sistemske slike energetskih i vojnih objekata ukazuju na pripreme za moguću sabotažu ili diverziju, što omogućava Kremlju da djeluje u „sivoj zoni“ bez otvorenog sukoba, ali sa maksimalnim političkim efektom. Evropske vlade sve više ove incidente posmatraju kao dio šire ruske strategije vođenja psihološkog ratovanja. Masovni letovi dronova u blizini kritične infrastrukture i vojnih baza osmišljeni su kako bi demonstrirali ranjivost evropskih država i potkopali povjerenje građana u bezbjednosne sisteme. Istovremeno, takve akcije pružaju priliku za prikupljanje obavještajnih podataka o odbrambenoj infrastrukturi zemalja NATO-a.

Kao odgovor na rastuće prijetnje od bespilotnih letjelica, EU je pokrenula inicijativu „zid dronova“, osmišljenu da stvori jedinstveni sistem za zaštitu neba iznad Evrope. Cilj ovog projekta je suprotstavljanje hibridnim prijetnjama, posebno ruskim dronovima, koji sve više krše evropski vazdušni prostor. Ideju je prvi put iznijela Ursula fon der Lajen u septembru 2025. godine, a tehnička rješenja za projekat djelimično su zasnovana na ukrajinskom iskustvu u suprotstavljanju napadima dronovima. Reakcija članica EU i NATO-a ukazuje na povećanu zajedničku koordinaciju odbrane unutar Alijanse. Nakon incidenata u Belgiji, Njemačkoj i drugim zemljama, evropski partneri su intenzivirali razmjenu informacija i proširili ovlašćenja centara za komandovanje vazdušnim snagama. Takvi koraci imaju za cilj stvaranje jedinstvenog sistema za praćenje dronova i sprječavanje daljeg rasta prijetnje od potencijalnog neprijatelja.

Istovremeno, u intervjuu za Gazetu Viborču, poljski general Pavel Bjalinovi rekao je da će se sabotaže i diverzije bjeloruskih i ruskih specijalnih službi u Poljskoj povećati. Posljednjih mjeseci Poljska je postala svjesna otkrivanja aktivnosti nekoliko grupa ruskih agenata. Konkretno, krajem oktobra u Poljskoj je otkrivena zavjera povezana sa aktivnostima ruskih obavještajnih službi. Tužilaštvo zemlje pokrenulo je istragu o sabotažnoj grupi koja je pripremala terorističke napade na Poljsku i druge države članice EU. Prema istrazi, grupa pojedinaca koji su djelovali u interesu ruskih specijalnih službi planirala je sabotažne akcije.

Konkretno, trebalo je da napadači pošalju pakete koji sadrže eksplozivne i zapaljive supstance sa teritorije Poljske u Ukrajinu. Trebalo je da eksplodiraju ili se zapale tokom transporta, napominju istražitelji. Paketi nijesu eksplodirali, jer su ih specijalne službe na vrijeme presrele. Međutim, ovih dana nepoznate osobe digle su u vazduh stratešku željezničku prugu koja vodi od Varšave do Ukrajine. Istraga je u toku, ali nema sumnje da je umiješana ruska strana.