Glavna junakinja naše današnje priče je Dragica Pravica, revolucionarka, sudionica Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije.

Kao srednjoškolka u Dubrovniku, postala je članica ilegalnog Saveza komunističke omladine, a od 1938. i članica okružnog komiteta KPJ za Trebinje. Bila je politički aktivna među studentima i omladinom Trebinja. Tokom studija na Filozofskom fakultetu u Beogradu, pripadala je revolucionarnom studentskom pokretu i aktivno radila u studentskim udruženjima. Članicom ilegalne Komunističke partije postala je 1940. godine.

Nakon okupacije Jugoslavije, 1941. vratila se u domovinu i bila jedan od organizatora ustanka u južnoj Hercegovini. Tokom 1941. godine i prve polovine 1942., bila je na raznim odgovornim stranačkim funkcijama - sekretarica Okružnog komiteta KPJ za Trebinje, sekretarica Okružnog i okružnog komiteta SKOJ-a, članica Okružnog komiteta SKOJ-a za Hercegovinu i Okružnog komiteta KPJ za istočnu Hercegovinu.

Tokom Treće neprijateljske ofenzive, u junu 1942., zarobili su je četnici i predali Italijanima. Tokom istrage u zatvoru u Dubrovniku bila je teško mučena, ali budući da nije ništa otkrila, vraćena je četnicima, koji su je nastavili mučiti u zatvoru Ljubomir, blizu Trebinja. Strijeljana je zajedno s bratom Radetom i Stevom Bratićem 27. juna 1942. godine. Za narodnog heroja imenovana je kao jedan od prvih boraca NOV i PO Jugoslavije 8. juna 1945. godine.

IZ TREBINJA U LEGENDU

Rođena je 28. oktobra 1919. godine u selu Bijelac, blizu Trebinja.

Njezini roditelji, otac Risto i majka Milica, imali su osmero djece - sina Radoslava zvani Rade i sedam kćeri, od kojih je najmlađa bila Dragica, zvana Draga. U međuratnom razdoblju u Bijelaču je živjelo 11 porodica i sve su se prezivale Pravica. Obitelj Riste Pravice smatrala se uglednom i imućnom.

Osnovnu školu pohađala je od 1927. godine. do 1931. u manastiru Duži, blizu Trebinja, budući da okolna sela nisu imali školu. Po završetku osnovne škole ,Dragica odlazi u Dubrovnik, gdje je upisala srednju školu. Nakon primanja u komunističku mladež, Dragica se aktivno posvetila stranačkom radu. Radila je i među srednjoškolcima i među sezonskim radnicima u gradskoj luci, koji su uglavnom dolazili iz Trebinja i okolice.

U jesen 1939. Dragica je godine došla studirati u Beograd. Ubrzo po dolasku pridružila se radu Udruženja bosanskih studenata „Petar Kočić“ u okviru kojeg je tih godina formirana omladinska sekcija „Neretva“ koja je okupljala studente iz Hercegovine. Bila je aktivna i u kulturno-umjetničkoj grupi ove udruge, odnosno u njezinom horu pod vodstvom Mahmuta Bušatlije. Zimi iste godine u Beogradu 14. decembra 1939. godine održane su masovne demonstracije u kojima su sudjelovali i studenti Univerziteta u Beogradu. Kad su vlasti poslale policiju i žandarmeriju na demonstrante, izbili su sukobi u kojima je strijeljano 10 ljudi. Dragica je sudjelovala u demonstracijama i zgrozila se činjenicom da su žandari pucali na nenaoružane demonstrante. Tokom razbijanja demonstracija, policijski agent pokušao ju je uhapsiti, ali ona je uspjela pobjeći.

Početkom četrdesetih, Dragica je primljena u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Radila je u stranačkoj ćeliji na Filozofskom fakultetu, čiji su članovi bili, između ostalih - Ljiljana Čalovska, Zija Dizdarević, Dušan Kostić, Veselin Mićunović, Mileva Lula Planojević i drugi. Tokom studija održavala je stalni kontakt sa partijskom organizacijom u Trebinju.

Za vrijeme Aprilskog rata, bila je u grupi od tridesetak mladih ljudi koji su se pokušali dobrovoljno prijaviti u Jugoslavensku vojsku, ali su odbijeni u garnizonu u Trebinju. Nakon kapitulacije, njezin brat Rade došao je u rodni Bijelač. Ondje su boravili do 28. maja 1941. godine.

USTAŠKI POKOLJ

Uoči ustaškog napada na selo, u kojem je zarobljeno i ubijeno trinaest Srba, Tahir Hadžović, koji je bio dobar prijatelj s Radom i Dragicom, na vrijeme ih je upozorio i oni su napustili selo. Kao poznati komunisti, bili su na meti hrvatskih nacionalista "Franko", koji su se ustašama pridružili nakon stvaranja Nezavisne države Hrvatske. Nakon toga, preselili su se u kuću svoje sestre u Dubrovniku, koja se nalazila u italijanskoj okupacijskoj zoni.

Krajem augusta 1941., ustaničke jedinice započele su prve veće akcije protiv ustaša - u blizini sela Mosko, na putu Trebinje - Bileća, bataljon 14. domobranske pukovnije poražen je, a istog dana zauzeta je i žandarmerijska stanica na Jasenu i zaplijenjena velika količina oružja.

Početkom septembra ustaše su javno priznale svoju nemoć u borbi protiv ustanika pa su cijelu vojnu i civilnu vladu na ovom području predale italijanskom vojnom zapovjedništvu.

Početkom oktobra 1941. u selu Pađeni, kod Bileće, održana je Okružna konferencija SKOJ-a na kojoj je formiran Okružni komitet SKOJ-a za istočnu Hercegovinu, u čije je vodstvo izabrana i Dragica.

Nakon toga, istog mjeseca, formiran je Oblasni komitet SKOJ-a za Trebinje i Dragica je izabrana za njegovu sekretaricu.

Spomenik u Beogradu

Krajem 1941. godine i početkom 1942. sudjeluje u nekoliko oružanih sukoba s neprijateljem. Nakon neprijateljske ofanzive na slobodnu teritoriju u Hercegovini, krajem maja i početkom juna 1942. godine, partizanske jedinice povukle su se u zapadnu Bosnu, a Dragica je ostala na partijskom zadatku u kotaru Trebinje. Ubrzo su je uhapsili četnici i mučili u zatvoru Zupci, a potom predali Italijanima. Mučena je u dubrovačkom zatvoru "Kazbek", a kako Italijani od nje nisu mogli iznuditi priznanje, vraćaju Dragicu četnicima. U četničkom zatvoru u Ljubomiru, kraj Trebinja, mučena je desetak dana, a 27. juna 1942. strijeljana je zajedno s bratom Radetom Pravicom i Stevom Bratićem.

Odlukom Predsjedništva Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), a na prijedlog vrhovnog zapovjednika NOB- a i POJ, maršala Josipa Broza Tita, 8. juna 1945. Dragica Pravica posthumno je odlikovana Redom narodnog heroja za herojska djela na bojnom polju i herojsko držanje pred neprijateljem. Istom je odlukom Radojka Lakić (1917. - 1941.), studentica Filozofskog fakulteta, s Dragicom proglašena narodnim herojem.

Bile su među prvim borcima Narodnooslobodilačke vojske kojima je dodijeljeno najviše odlikovanje za hrabrost. Dragica je peta žena narodni heroj Jugoslavije.

(SB)