Dokazivo je da je skoro 170 miliona ljudi širom svijeta zaraženo SARS-CoV-2, a više od 3,4 miliona ih je umrlo je od posljedica infekcije. Ali, odakle potječe ovaj visokozarazni virus koji mjesecima uništava svjetske ekonomije, kao i nebrojene egzistencije? Do sada postoji više nagađanja nego činjenica o tome odakle je potekla ova globalna pandemija.

Američki "Wall Street Journal" nedavno je, pozivajući se na izvještaj američke obavještajne službe, izvijestio o mogućoj nesreći u Institutu za virologiju u Wuhanu, kada su u novembru 2019. godine tri uposlenika instituta teško oboljela i imala simptome slične Covidu.

Američki predsjednik Joe Biden naložio je službama da, umjesto pretpostavki, prikupe pouzdane informacije o mogućoj nesreći u laboratoriju u Kini i podnesu izvještaj u roku od 90 dana.

"Sjedinjene Države će nastaviti saradnju sa partnerima istomišljenicima kako bi izvršili pritisak na Kinu da sudjeluje u cjelovitoj, transparentnoj međunarodnoj istrazi, zasnovanoj na činjenicama, i omogući pristup svim relevantnim podacima i dokazima", izjavio je američki predsjednik.

Kina, pak, prebacije SAD-u politizaciju istrage i namjeru da krivicu za pandemiju pripiše Kini. Istovremeno, Kina kao zemlja navodnog porijekla pandemije blokira otvorenu istragu i kategorički odbacuje svaku odgovornost.

Šta se zna o virusu?

Već u januaru 2020. kineski naučnici su ustanovili uzrok do tada nepoznate upale pluća od koje je u gradu Wuhanu umro iznenađujuće veliki broj ljudi. Oni su tada u ćelijama disajnih puteva otkrili gene pozitivnog lanca RNK virusa iz porodice koronavirusa, koji spada u podgrupu B (beta koronavirus).

Taj je virus definitivno bio potpuno novi, ali je imao veliku sličnost s koronavirusom koji je izazvao pandemiju SARS-a između 2002. i 2004. Novi virus se u roku od samo nekoliko sedmica iz južne Kine proširio na gotovo sve kontinente. Dokazano je da je 8.096 ljudi širom svijeta oboljelo od teškog akutnog respiratornog sindroma (SARS), od čijih posljedica su umrle 774 osobe.

Iako je broj slučajeva, u odnosu na trenutne brojke, bio mali, još tada je izgledalo impresivno kako se zastrašujuće brzo zarazna bolest može proširiti u globaliziranom svijetu.

Gdje je prvo otkriven virus?

Neke studije sugeriraju da se virus širio nekoliko sedmica ili čak mjeseci prije nego što je otkriven u Wuhanu krajem decembra.

U Kini je, prema pisanju "South China Morning Posta“, već u novembru dokazano postojanje prve infekcije SARS-CoV-2. No, to, pak, ne znači da je on i nesumnjivo nastao u Kini.

Naučnici s Univerziteta Cambridge objavili su u aprilu prošle godine studiju prema kojoj je pandemija vrlo vjerovatno počela između septembra i početka decembra 2019. godine - ili u Kini ili u nekoj od susjednih zemalja.

Međutim, tragovi novog patogena pronađeni su i u uzorcima otpadnih voda iz Italije i Brazila koji su bili uzeti u decembru, odnosno u novembru 2019. godine. U Italiji su antitijela SARS-CoV-2 pronađena u uzorcima krvi učesnika skrininga raka pluća, koji su prikupljeni u septembru 2019. i februaru 2020. godine.

Činjenica da je virus već bio izoliran u Evropi krajem jeseni 2019. godine, a u Kini od sredine novembra, ne dozvoljava donošenje pouzdanih zaključaka o porijeklu pandemije. To tek pokazuje koliko brzo se jedan vrlo agresivan virus može proširiti svijetom, piše "Deutsche Welle".

Od koje životinje potječe virus?

Najvjerovatniji scenarij je da je virus zoološkog porijekla i da je neka životinja nosila izvorni virus, a zatim ga prenijela na drugu životinju. No, do sada nije utvrđena ni potencijalna izvorna životinja ni ona koja je inficirana. Ni za jedan od dva SARS koronavirusa još nije jasno dokazano da potječu iz životinjskog carstva.

No, definitivno su oba SARS koronavirusa srodna s koronavirusima koji se mogu naći kod određenih vrsta slijepih miševa koji obitavaju u jugoistočnoj Aziji. Genetska sekvenca aktuelnog SARS-CoV-2 virusa odgovara 96,2 posto koronavirusu RaTG13, koji je prethodno identificiran kod jednog velikog potkovastog slijepog miša.

Budući da većina ljudi obično nema direktan kontakt s ovom vrstom slijepih miševa, stručnjaci istražuju i potencijalne posredne prijenosnike koji su u bližem kontaktu s ljudima, poput nerca ili kune. Naprimjer, nerc se lako može zaraziti SARS-CoV-2 od ljudi. U teoriji je, pak, prenošenje virusa sa životinja na ljude manje vjerovatno, ali je moguće.

Potječe li virus iz laboratorija?

Dokazano je da se na Institutu za virologiju u Wuhanu eksperimentiralo s koronavirusom RaTG13 i RmYN02, čija genska sekvenca 93,3 posto odgovara SARS-CoV-2 (Current Biology, 2020; DOI: 10.1016 / j. cub.2020.05.023). Iz ovoga su izvedena dva scenarija: SARS-CoV-2 mogao je biti umjetno stvoren kao vrsta biološkog oružja i/ili je slučajno, usljed nesreće, izašao iz laboratorija.

Stručnjaci Svjetske zdravstvene organizacije koji su poslani u Kinu, smatraju da su oba ta scenarija "izuzetno malo vjerovatna". Ipak, oni nisu bili najuvjerljiviji, jer tokom njihove vrlo ograničene istrage oni nisu mogli izvršiti vlastite inspekcije niti obaviti osiguravanje dokaza zbog toga što to Kina nije dopustila.

Umjesto toga, morali su se osloniti na podatke koji su dostupni javnosti i na podatke svojih kineskih sagovornika. Čak je i šef Svjetske zdravstvene organizacije Tedros Adhanom Ghebreyesus nakon stručnog putovanja zahtijevao da se barem dodatno ispita hipoteza o laboratorijskoj nezgodi u Wuhanu.

Da li je virus "biološko oružje"?

Većina stručnjaka smatra da je vještačko stvaranje SARS-CoV-2 u istraživačkom laboratoriju u Wuhanu vrlo malo vjerovatno. Naprimjer, tim koji je predvodila švedska profesorica mikrobiologije Kristian Andersen iz Istraživačkog instituta "Scripps" iz La Jolleja u Kaliforniji, ispitivao je karakteristične proteine na površini virusa, gdje se virus usidrio i prodro u ćeliju pluća ili grla. 

Sekvenciranje genoma otkrilo je dvije značajne razlike između SARS-CoV-2 i njegovih korona-srodnika. Protein je drugačije strukturiran, a aminokiseline imaju drugačiji sastav. Iako ovaj virus lakše može napasti ljudske ćelije, struktura virusa nije dovoljno sofisticirana da bi se koristila kao „biološko oružje“, smatra tim iz La Jolleja.

Šta ide u prilog teoriji o nesreći u laboratoriju?

Ostaje pretpostavka da su kineski istraživači eksperimentirali s opasnim koronavirusima, poput RaTG13 ili RmYN02, i da je SARS-CoV-2 slučajno, usljed nezgode, izašao iz laboratorija. Kinesko rukovodstvo to kategorički isključuje.

I eksperti WHO-a koji su poslani u Kinu, na temelju dostupnih podataka, takvu nesreću klasificiraju kao "krajnje nevjerovatnu". Tačnost te teorije, između ostalog, umanjuje i evolucija virusa. Institut za virologiju u Wuhanu, također, raspolaže odgovarajućim visokim standardima sigurnosti. Pored toga, u proslijeđenim podacima nema dokaza o laboratorijskim nesrećama ili sumnjivim bolestima među uposlenicima.

No, to prema izvještaju američke obavještajne službe koji je citirao "Wall Street Journal“, u najmanju ruku ne odgovara istini. Prema izvještaju, u novembru 2019. godine tri uposlenika instituta imala su toliko ozbiljne simptome slične Covidu da su zbrinuti u jednoj klinici. Kina i to negira.

Pretpostavke umjesto činjenica, demantiji umjesto transparentnosti - ostaje da se vidi hoće li se ikada saznati odakle je, zapravo, potekla ova globalna pandemija. I kako se prijeteće pandemije ubuduće mogu suzbiti.