Piše: Azem VLASSI

Ono što se događa od 15. septembra na dva granična prijelaza na sjeveru Kosova prema Srbiji nije granični problem, ni incident, a nije ni problem slobodnog prekograničnog kretanja ljudi i roba. Sada se kao problem predstavljaju registarske tablice. Prije nekog vremena bio je problem sa etiketama o porijeklu i proizvođačima robe iz Srbije koja se prevozi prema Kosovu i obratno. Sjutra može biti nešto drugo, sve dok između Kosova i Srbije ne bude finalnog sporazuma o normalizaciji njihovih odnosa, koji treba da dovedu i do međusobnog priznanja. A Vučić je već prepoznatljivi majstor u izazivanju bure u čaši vode, da bi se isprsio kao zaštitnik Srba svuda oko Srbije, koje, inače, niko ne ugrožava.

Kao što je poznato, od juna 1999. godine, po Rezoluciji 1244 Savjeta bezbjednosti UN, Srbija nema nikakvu vlast niti jurisdikciju nad Kosovom. Od tada, pa do februara 2008. godine, vlast na Kosovu je vršila Privremena administracija UN (UNMIK). Onda je Savjet bezbjednosti UN ovlastio specijalnog predstavnika Martija Ahtisarija da ispregovara i da poradi na finalnom rješenju statusa Kosova. Zaključak je bio: Kosovo može biti nezavisna i suverena demokratska država. U okviru toga plana (poznat kao ,,Ahtisarijev plan o sveobuhvatnom rješenju statusa Kosova”), Skupština Kosova je 17. februara 2008. godine proglasila nezavisnost i time je završen proces nastanka novih država na prostorima bivše SFRJ. Inače, Kosovo je u toj državi imalo status federalne jedinice, koji je Srbija silom pogazila 1989. godine. Nedugo poslije toga Kosovo kao nezavisnu državu priznalo je oko 115 zemalja, među kojima su SAD, Kanada, Australija, Japan i sve zapadnoevropske zemlje. Nezadovoljna time, Srbija se 2010. godine obratila Međunarodnom sudu pravde sa zahtjevom da ocijeni Deklaraciju o nezavisnosti sa stajališta međunarodnog prava i Rezolucije 1244, SB UN. Taj je sud, nakon detaljne analize zahtjeva Srbije, zaključio da proglašenje nezavisnosti Kosova nije u suprotnosti ni sa međunarodnim pravom, ni sa Rezolucijom 1244, SB UN. To je ukratko priča kako je i Kosovo, pored onih šest bivših federalnih jedinica, postalo država. Sve to u Srbiji dobro znaju, kao što znaju da je Kosovo kao nezavisna država činjenica koja se ne može promijeniti.

Nakon toga, SB UN je prenio na Evropsku uniju zadatak da posreduje u razgovorima između Kosova i Srbije o potpunoj normalizaciji međusobnih odnosa. Razgovori u Briselu traju već deset godina. Potpisani su neki separatni sporazumi o nekim pitanjima od interesa za građane na obje strane. Razgovori u Briselu su faktički međudržavni. Sporazumi koji se potpisuju, takođe. Ali finalnog sporazuma o normalizaciji odnosa još nema. Osnovni razlog je taj što Srbija odbija priznati Kosovo kao što je priznala druge države nastale od bivše Jugoslavije. Iz Beograda stalno govore o rješavanju kosovskog pitanja, koje je riješeno, a ne o normalizaciji odnosa. Vučić govori o nekom kompromisnom rješenju, a nikada ne kaže na kakav kompromis misli jer zna da je ustavnopravni i državni status Kosova riješen. Cijela strategija državne politike Srbije je da zagorča život Kosovu kao državi, i Albancima, bilo kako i bilo gdje. Eno ih jure po nekim malim ostrvskim zemljama na Pacifiku da agituju za povlačenje priznanja Kosova.

Zato, malo-malo, pa dođe do spotakanja, varničenja i svađa oko konkretnih pitanja. Sada se spotaklo oko tretmana registarskih tablica za motorna vozila. Naime, vozila sa srpskim registarskim tablicama neometano ulaze na Kosovo, a u Srbiju sa kosovskim ne mogu. Moglo se sa tablicama KS (Kosovo), što je ostalo iz vremena UNMIK, Administracije, i po sporazumu od 2016. godine produžena važnost do 15. septembra 2021. Kosovo, poslije proglašenja nezavisnosti, ima registarski kod RKS (Republika Kosovo), pa tako stoji i na registarskim tablicama. Sada je Vlada Kosova odlučila primijeniti reciprocitet, a to znači isti režim za registarske tablice sa obje strane. Vlasti Srbije se sa tim ne slažu, pošto ne priznaju Kosovo. To je poznato, ali nema ubjedljivog objašnjenja kakve to veze ima sa registarskim tablicama.

Nijesu registarske tablice dokaz da Srbija priznaje Kosovo. Ali, ne mogu po Srbiji nikako gledati ono ,,R”, jer tu prepoznaju: ,,Republjik!” Sada, četiri granična prijelaza od ukupno šest funkcionišu normalno, uz novi recipročni režim tablica, a na dva sjeverna – Jarinju prema Raškoj i Brnjaku prema Novom Pazaru i Rožajama u Crnoj Gori – manja grupa kosovskih Srba na mig iz Beograda nadigla se da ih blokira. Otežali su kretanje Srbima na obje strane granice, jer dok traje blokada, mogu prelaziti samo pješaci; a tamo više od 90% frekventiraju Srbi u oba pravca. Kao svaka normalna država, Kosovo je poslalo policijska pojačanja prema ta dva prijelaza da se nađu na usluzi zaposlenima na granici i da štite granični režim. Nisu policajci zastrašivali nikoga tamo, niti htjeli silom odblokirati prilaz granici. Za više od osam dana nije bilo nikakvog incidenta između policije i građana, koji tamo na smjenu, u manjim grupama, dežuraju na blokadi puta.

Ali Vučić prvo te epizode inscenira, pa ih onda koristi kao marketing – da sebe prikaže u ulozi velikog državnika, koji svakome pokaže zube i mišiće u odbrani Srbije i Srba van njenih granica, iako opasnosti niotkuda nema. Šalje ultimatume, prijeti, ucjenjuje, što narod kaže – plaši mečku rešetom. Nije prošlo ni dvije sedmice otkako je ,,branio” Srbe u Crnoj Gori, koordinirajući desantno-helikoptersko ustoličenje mitropolita Pravoslavne crkve Srbije na Cetinju, a eto ga sad u ,,odbrani” Srba od kosovskih registarskih tablica, a sve zbog slova ,,R”. Sazvao je Savjet za nacionalnu bezbjednost, kao da Srbiji prijeti opasnost od Kosova. Postavio je ultimatum da se kosovska policija povuče sa sjevera Kosova. Dakle, kosovska policija da se povuče sa Kosova? Zaprijetio Evropskoj uniji da neće ići na razgovore u Brisel dok se taj ultimatum ne ispuni. Reče da je primio neke prijedloge od zapadnih zemalja za prevazilaženje tog problema na granici, ali ih je odbacio jer su 70% za njega neprihvatljivi. Dva vojna aviona i jedan helikopter skrenuše do blizu granice sa Kosovom, kod Raške. I neka vojna vozila iz garnizona u Raškoj dođoše blizu granice. Dođe, ali nešto dalje od granice, i ministar vojni sa ruskim ambasadorom, da mu pokaže kako se Srbija hrabro brani od ,,prijetnji” sa Kosova. Opasnosti od oružanog sukoba nema. Na Kosovu se nalazi kontingent NATO alijanse, iako kao mirovna, a ne borbena misija, u skladu sa Rezolucijom 1244, SB UN. Taj kontingent većinom je raspoređen na sjevernom dijelu Kosova, upravo radi sigurnosti granice prema Srbiji. Naravno, tu je sada i vojska Kosova za odbranu teritorije i granica, dobro obučena i opremljena upravo od strane NATO alijanse, ali neće trebati, jer se zbog registarskih tablica i slova ,,R” neće zaratiti.
Reče Vučić i to da neće dopustiti progon Srba sa Kosova, niti nove ,,Oluje” i ,,Bljeskove”, (asocijacija na Hrvatsku 1995. godine). Što se toga tiče, nema problema, jer niko na Kosovu ne misli na progon svojih građana Srba. Na Kosovu nema potrebe za tim, a kosovski Srbi, kao i drugi, dobro znaju kako je Srbija ,,zaštitila” Srbe u Hrvatskoj.

Vučić je postavio ultimatum Evropskoj uniji da se mora brzo osnivati ,,zajednica srpskih opština” na Kosovu. Nikome nije jasno kakve to veze ima sa registarskim tablicama. A i nije neko bitno pitanje za položaj Srba na Kosovu. Inače, on, i svi oko njega, već odavno su zaboravili naslov ,,Sporazuma o zajednici opština sa srpskom većinom”, jer u tim opštinama žive i drugi i, ne slučajno, preimenovali u „zajednicu srpskih opština”. Ovih dana su pored granice istakli plakate sa natpisom „Dobro došli u zajednicu srpskih opština”. Poruka je jasna: za druge neće biti mjesta u tim opštinama, ako se Beograd bude pitao. Što se te zajednice tiče, nema problema da se formira, jer je to predviđeno i ,,Ahtisarijevim planom” 2015. godine, ali kao forme povezivanja i saradnje tih opština po nekim specifičnim pitanjima, od interesa za srpsku zajednicu, u skladu sa tim sporazumom i Ustavom Kosova.

Uostalom, nije to krucijalno pitanje od kojeg bitno zavisi položaj Srba na Kosovu. Po ,,Ahtisarijevom planu”, osim četiri opštine na sjeveru Kosova, formirano je još šest sa jedva hiljadu do dvije hiljade stanovnika srpske nacionalnost, ali u svakoj od njih žive i Albanci, Bošnjaci, Romi. Na lokalnom nivou Srbi su u tim opštinama dobro akomodirani. U parlamentu Kosova, od 120 poslanika imaju 10, koliko sve druge manjine zajedno. Međutim, u Beogradu pitanje te zajednice za kosovske Srbe postavljaju kao biti ili ne biti. Iz Srbije žele da ona ima neke izvrsne nadležnosti, da bude kao neka mini vlada za kosovske Srbe, koja će biti na direktnoj vezi sa Beogradom. Neka imitacija RS u Bosni. To je osnovni razlog što još nije formirana.

Proći će i ova afera i insceniranje krize u vezi sa registarskim tablicama. Šta je sljedeće na redu, ne znamo. Ali, A. Vučić uživa u tome.

(Gradski.me)