Dok je Bijela kuća u petak pozvala Srbiju da povuče svoje trupe sa granice sa Kosovom, zvaničnici Sjedinjenih Država opisali su to vojno prisustvo kao „destabilizujuće“ i zabrinjavajući znak potencijalne eskalacije tenzija između Srbije i Kosova, piše danas New York Times.

Kako piše u analizi New York Timesa, saopštenje je uslijedilo pet dana nakon napada na sjeveru Kosova u kojem su naoružani etnički Srbi upali u jedno selo, a zatim se zabarikadirali u manastiru, što je nasilna epizoda koja je dovela do smrti četiri osobe, uključujući kosovskog policajca.

John F. Kirby, portparol Bidenove administracije, osudio je taj napad u petak i rekao da su američki zvaničnici doprli do lidera Srbije i Kosova kako bi ih pozvali da se uključe u diplomatski dijalog.

On je također rekao da će više trupa NATO-a biti raspoređeno u to područje, iako nije rekao da li američki zvaničnici očekuju da će se rasplamsavanje prerasti u vojni sukob.

Šta se desilo tokom posljednjih tenzija na Kosovu?

Prošle nedjelje je nekoliko desetina naoružanih pripadnika etničkih Srba koristilo oklopna vozila da upadne u selo na sjeveru Kosova, a zatim se sakrilo u obližnji srpski pravoslavni manastir. Sa tog položaja su se borili protiv kosovske policije, a kosovski oficir je ubijen zajedno sa nekoliko napadača.

Narednih dana srbijanski i kosovski lideri su jedni druge okrivljavali za nasilje. Kosovske vlasti su također javno saopštile da je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić podržao napadače.

„Kosovo je na udaru“, rekla je kosovska predsednica Vjosa Osmani za Reuters u četvrtak, dodajući da su naoružani napadači „jednostavno iskoristili namjere i motive Srbije kao zemlje i Vučića kao lidera“.

Američki zvaničnici opisali su napad kao veoma organizovan i rekli da su napadači vjerovatno imali značajne resurse iza sebe. Kirby je rekao da su naoružani napadači uklonili preko desetina sportskih terenskih vozila koja su korištena za transport oružja sa „alarmantno sofisticiranošću“.

On je rekao da oružje predstavlja prijetnju ne samo za Kosovo, već i za međunarodne trupe koje su tamo stacionirane. Mirovna misija koju vodi NATO djeluje na Kosovu od 1999. godine, a alijansa ima nekoliko hiljada vojnika stacioniranih u zemlji.

Borbe su izbile i ovog proljeća kada su kosovske albanske vlasti poslale snage bezbjednosti u nekoliko gradova da preuzmu kontrolu nad opštinskim zgradama i postave gradonačelnike etničkih Albanaca koji su pobijedili na lokalnim izborima. Lokalni Srbi su uglavnom bojkotovali glasanje.

Šta se krije iza sukoba?

Najnovija eskalacija dio je spora oko statusa Kosova, koje je proglasilo nezavisnost od Srbije prije 15 godina, skoro deceniju nakon 78-dnevne kampanje bombardovanja NATO-a koje je protjeralo srbijanske snage koje su učestvovale u brutalnom maltretiranju etničkih Albanaca.

Iako su Sjedinjene Države i mnoge evropske zemlje priznale nezavisno Kosovo, Srbija – zajedno sa svojim ključnim saveznicima, Rusijom i Kinom – još uvijek ne priznaje nezavisnost Kosova. Srbija je odvajanje nazvala kršenjem Rezolucije Ujedinjenih nacija 1244, koja datira od kraja rata na Kosovu.

Vučić i drugi srbijanski lideri tvrde da je Kosovo „srce“ njihove zemlje, djelom zato što je dom mnogih poštovanih pravoslavnih hrišćanskih mjesta. Vučić je odbacio priznanje Kosova i obećao da će tamo „zaštititi“ etničke Srbe.

Srpskim nacionalistima na Kosovu pridružili su se umjereniji Srbi u zahtjevu da se sprovede sporazum iz 2013. godine, u kome je posredovala Evropska unija, i koji poziva na mjeru samouprave za opštine na sjeveru Kosova u kojima dominiraju Srbi, što je odredba koju Kosovo nije podržalo.

U februaru su lideri Kosova i Srbije provizorno prihvatili mirovni sporazum uz posredovanje Evropske unije, ali su ga nacionalisti sa obje strane odbacili.

Kakva je regionalna pozadina tenzija?

Tenzije između dvije etničke zajednice redovno su se rasplamsavale tokom protekle decenije, što je region učinilo središtem raštrkanog nasilja.

Sukobi su izbili u julu 2022. kao odgovor na zakonom kojim se od etničkih Srba koji žive na Kosovu zahtjeva da pređu sa srbijanskih registarskih tablica na kosovske.

Do nedavne eskalacije neprijateljstva došlo je pošto je ruska invazija na Ukrajinu apsorbovala pažnju ključnih saveznika Kosova, Sjedinjenih Država i Evropske unije.

Srbija, kandidat za članstvo u Evropskoj uniji, vjekovima je blizak partner Moskve. Iako je Srbija glasala za rezoluciju Ujedinjenih nacija kojom se osuđuje ruska invazija na Ukrajinu u martu 2022. godine, Srbija se nije pridružila zapadnim zemljama u uvođenju sankcija Moskvi zbog rata, podsjeća NYT.