Opozicione partije u Crnoj Gori moraju da prestanu da se nadaju ili da očekuju brz povratak na vlast, posebno u vidu obećanja koje im povremeno nudi premijer Spajić, da bi da bi pacifikovao opozicioni otpor, ali i da bi homogenizovao svoju koaliciju. Tim manipulacijama on jača poziciju u vladajućoj prosrpskoj koaliciji, ali i anestezira bilo kakav ozbiljan opozicioni otpor. Dok taj otpor ne bude jasan i efikasan, dok ne bude u stanju da mobiliše značajne društvene slojeve – budite sigrani da ni ,,zapadni partneri“ neće vidjeti nikakav problem u Crnoj Gori – kaže u intervjuu Pobjedi ugledni srpski historičar Milivoj Bešlin.

Ističe da u slučaju Crne Gore stalno ponavlja riječi američkog predsjednika Bidena, povodom povlačenja trupa iz Avganistana: Ako se sami ne borite za svoju zemlju, neće to učiniti ni Amerikanci.

Dupli birači se sele po regionu po mapi srpskog sveta: Srbija – Crna Gora – tzv. Republika Srpska i izbori postaju obesmišljeni. Da li ima rješenja za ovakvu izbornu obmanu i zašto Zapad ćuti i pušta Vučića da drži kompletan region u mraku?

Putujući birači, činjenica da građani susjednih država i po četiri-pet puta glasaju u više gradova na izborima u Srbiji, uključujući i lokalne, govori da ovo nisu bili izbori nego farsa i izrugivanje svim demokratskim principima. Podsjetimo se i ovom prilikom korijena tih negativnih tendencija. A to je bila pogubna odluka prethodnog režima Borisa Tadića, da Srbe u regionu proglasi dijasporom Srbije. Osim što je glupo i štetno, to je bilo i istorijski sasvim netačno. Srbi u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj i svuda u regionu gdje žive, autohtoni su narod tih država, nisu nikakva dijaspora Srbije. Odatle, iz te pogrešne premise o dijaspori je proistekla i ideja o državljanstvu i o pravu da glasaju na srbijanskim izborima, što je sve utvrđeno donošenjem tzv. nacionalne strategije iz 2011. kojom je režim u Beogradu i prije Vučićevog, pokušao da legitimiše velikodržavnu ekspanziju Srbije u regionu. I to jeste kontinuitet od Miloševića, preko Koštunice, do Tadića i Vučića.

Srpskoj javnosti su izgleda ,,putujući birači“ tek sad zasmetali?

Drugi nivo ove priče bi glasio: a što nam je tek sada zasmetalo? Ne sjećam se protesta u Srbiji kada je Vučićeva mašinerija selila „birače“ u Crnu Goru najpre da izvode i omasovljuju litije, potom da glasaju. Da li je potrebno da pominjem „bitku za Nikšić“ i slična nepočinstva koja su u Srbiji prošla bez glasa kritike ili protesta. Ili moralno još upitniji potez – lokalni izbori u genocidom satrvenoj Srebrenici. Svaki lokalni izbori bili su čist naci-inženjering, jer na dan lokalnih izbora taj ubijeni gradić se ponovo ubija tako što dolaze lažni glasači, uglavnom, sa beogradskim tablicama. Zaista bi bilo odlično da svi u regionu, zbog manipulacije dvostrukim državljanstvima, uspostavimo princip: glasaš tamo gdje imaš prebivalište i gdje plaćaš porez!

Kada je riječ o Zapadu, on više ne govori jednim jezikom u regionu. Ne bih se složio da oni ćute. U diplomatskoj praksi se smatra bezmalo skandaloznim da izbornom pobjedniku ne čestitate pobjedu. Koliko sam ispratio, Vučićevu - na manipulacijama dobijenu pobjedu - nije čestitala nijedna prijestonica neke zapadne demokratije. Berlin je bio najoštriji, tražeći ponavljanje izbora pod fer uslovima. Nisu daleko ni ostale evropske zemlje, izuzimajući budimpeštanskog korumpiranog autokratu, Vučićevog i Dodikovog pokrovitelja, Viktora Orbana. S druge strane, SAD unutar sebe ne govore istim jezikom. State Depratment je bio kritičan prema metodama koje su korišćene u sprovođenju izbora, dok je njihov ambasador u Beogradu pozdravio izborni proces. Britanski ambasador se slikao u nekoj čačanskoj kafani kako na dan izbornih manipulacija jede pljeskavicu.

Teško je reći do koje mere je korupcija „pojela“ pojedine zapadne ambasade u Beogradu. Ali evropske prijestonice nikada nisu ovako reagovale na neke izbore u Srbiji nakon 2000. godine. S druge strane, svi despotski i teroristički režimi ovoga svijeta sa egzaltacijom su Vučiću čestitali još jednu „pobjedu“.

Poznata je namjera aktuelnog šefa parlamenta Crne Gore Andrije Mandića da popis iskoristi kako bi srpski postao službeni jezik, ali još opasnije – uveo dvojno državljanstvo, što bi bio posljednji preostali korak zvaničnog odricanja Crnogoraca od sebe samih i uranjanja u mrak ,,srpskog sveta“. Vidite li izlaz?

Blisko mi je stanovište književnika Andreja Nikolaidisa da bi manji problem u Crnoj Gori bio da je riječ o sprečavanju da postane dio ,,srpskog sveta“. Ona je već postala dio orbite ,,srpskog sveta“ i sada je mnogo teže izvući je iz tih kandži. Možda je i za suočavanje sa realnošću dobro reći gorku istinu – suverenitet Crne Gore je ozbiljno ugrožen, jer se neke od ključnih odluka donose na adresama van Crne Gore, u prvom redu u Beogradu.

Utoliko će i opseg političkog djelovanja predsjednika Skupštine CG odrediti oni koji su ga instalirali na to mesto. Nije nikakva tajna kakve su Vučićeve namjere u CG, njegovi propagandisti o tome otvoreno govore u medijima. Uspješnost Vučićevih namjera u CG zavisiće samo od jedne činjenice – otpora koji će Crna Gora pružiti namjerama da se pretvori u nacionalističku konsocijaciju po ugledu na Bosnu i Hercegovinu. S tim što bi svaka srpsko-crnogorska konsocijacija u Crnoj Gori bila, za razliku od BiH, samo prelazni oblik ka potpunoj asimilaciji Crnogoraca i pretvaranju Crne Gore u srpsku državu…

Plan koji odavno postoji i koji se sada realizuje?

Da, ugrožavanje suvereniteta je već urađeno, nakon toga slijedi pokušaj pretvaranja građanske države u konsocijaciju, nakon toga ide asimilacija i završni akt je samoukidanje, odnosno, revokacija referendumske odluke o nezavisnosti. To je generalni plan. On ima još manjih rukavaca, ukidanje crnogorskog jezika, promjenu zakona o državljanstvu i davanje glasa građanima Srbije da glasaju na izborima u CG.

U tu svrhu biraju se mete koje su, s pravom, prepoznate kao simboličke tačke otpora: gotovo bez ikakvih protesta preuzeta je Gradska TV u Podgorici, najbrutalnijom cenzurom je ukinuta kultna emisija Tamare Nikčević ,,Aritmija“, kao i emisija Đorđa Šćepovića ,,Knjiški ljudi“, a da se na ulici nije pojavila naznaka protesta iako je ,,pala“ posljednja, zaista, slobodna televizija u državi i jedina koja je prekoračila granice Crne Gore i postala medijska činjenica u regionu, o čemu govore brojne reakcije na postjugoslovenskom prostoru. I zapadne ambasade su prespavale ovaj čin cenzure. Izgleda im nije u opisu posla. Sada je na redu posljednja oaza slobodne akademske misli – Fakultet za crnogorski jezik i književnost. Pritisci i prijetnje kojima su izloženi su svakodnevni. A njihovo ukidanje je samo faza do ukidanja crnogorskog jezika.

Ipak, realizacija velikosrpskog plana zavisiće od samo jednog neizvjesnog faktora na koji Vučić ne može direktno da utiče, a to je otpor crnogorskog društva. On je sporadično prisutan, ali nedovoljan, nesistematičan i neorganizovan. Tome doprinosi i nejasna, konfuzna i u velikoj meri neučinkovita opozicija.

U Crnoj Gori se sprovodi ubrzana klerikalizacija društva pod patronatom političkih partija, ali i rektora Vladimira Božovića koji se trudi da Univezrzitet Crne Gore u potpunosti potčini interesima Beograda i Crkve Srbije? Zašto nema aktivnijeg otpora akademske zajednice?

O simbiotičkoj vezi vlasti i intelektulaca u Crnoj Gori nije napisano mnogo, ali ono što je istraženo je vrlo poučno. Recimo, važne studije moga kolege Dragutina Papovića…

Kritička misao i kritički angažman intelektulaca nemaju dublji koren u Crnoj Gori. Ozbiljnije praktikovanje kritičkog angažmana je prisutno posljednjih 30-ak godina, od antiratnog pokreta, do suverenističkog. Ima razlike, ali ne suštinske i u drugim zemljama u regionu. Znate, to su sudbine siromašnih društava evropske periferije sa autoritarnom političkom kulturom. Potom, mjesto na univerzitetu i pripadnost akademskoj zajednici se tumače prije kao priznanje, sinekura, nego kao posao jednak sa ostalim zanimanjima u kome morate da zasučete rukave i ozbiljno radite. A ako svoj posao shvatite kao sinekuru, onda je logično da želite naklonost vlasti, kako biste tu privilegiju sačuvali. I treće, strukturno ograničenje kada je riječ o djelovanju intelektualne elite, je samo uređenje, odnosno, koncept integrisanog univerziteta.

To je vjerovatno dobro rješenje za skandinavska društva, ali u Crnoj Gori je to bila platforma za potpuno političko potčinjavanje univerziteta – kako u prethodnom režimu, tako i u ovom. I na kraju, ali ne najmanje važno, su sama ličnost aktuelnog rektora i metodi u kojima se miješaju kompromitacije ljudi, ideološki ekstremizam, nacišovinistički mediji koje drži u (su)vlasništvu, potkupljivanje zaposlenih…

Sve to je uslovilo da ljudi ćute, dok on vrši najtemeljniju čistku, posebno u onim djelovima univerziteta koji se odnose na tzv. identiteska pitanja. Dovode se ljudi bez kompetencija, koriste se ruski predatorski časopisi i sl. Najzad, ćuti i CANU. A zna se i cijena. Sami akademici se hvale time, a pošto je riječ o budžetskim sredstvima, neka istraživačko novinarstvo propita uzroke intelektualne lojalnosti crnogorskih akademika vlastima. Naravno, čast izuzecima!

Kako komentarišete reakciju suverenističkih snaga, vidite li da imaju strategiju i vođstvo koje je neophodno kako Crnogorci ne bi postali manjina?

Jasno je da nešto u strategiji i taktici crnogorske opozicije ne valja, jer nije u stanju da nametne svoju agendu, ne djeluje proaktivno, nema sposobnosti da mobiliše šire slojeve stanovništva. Uz to, nesaglasan sam sa konstatacijom u Vašem pitanju. Zaista, ne mislim da opozicija u Crnoj Gori sebe treba da svede na ekskluzivistički narativ bilo koje nacionalne grupe. Ne tvrdim da se ne treba baviti pokušajima asimilacije Crnogoraca, ugrožavanjem i negiranjem crnogorskog jezika…

Mora se ići - šire od toga. Surove neoliberalne prakse i koncepti Spajićeve vlade, urušavanje zdravstvenog sistema, sve veća nejednakost u društvu, ogromno zaduživanje, slom sistema zbog desetina hiljada nekompetentnih partijskih uhljeba itd. Sve su to posljedice jedne pogubne populističke politike i traže jasan politički odgovor opozicije koja se mora staviti u ulogu zaštitinika svih građana koji su ugroženi takvom politikom vlade. Uostalom, da vidimo i taj nominalno ljevičarski segment u orijentaciji crnogorskih opozicionih partija.

Naposljetku, a nikako najmanje važno. Opozicione partije u Crnoj Gori moraju da prestanu da se nadaju ili da očekuju brz povratak na vlast, posebno u vidu obećanja koje im povremeno nudi premijer Spajić. On takva obećanja koristi da bi pacifikovao opozicioni otpor, ali i da bi homogenizovao svoju koaliciju. Tim manipulacijama on jača poziciju u vladajućoj prosrpskoj koaliciji, ali i anestezira bilo kakav ozbiljan opozicioni otpor.

Dok taj otpor ne bude jasan i efikasan, dok ne bude u stanju da mobiliše značajne društvene slojeve – budite sigurani da ni ,,zapadni partneri“ neće vidjeti nikakav problem u Crnoj Gori. Stalno ponavljam riječi američkog predsjednika Bajdena, povodom povlačenja trupa iz Avganistana: Ako se sami ne borite za svoju zemlju, neće to učiniti ni Amerikanci. Naposljetku, to je ispravna logika. Kakva vi očekivanja imate od zapadnih vlada, ako poruka koju crnogorsko društvo i opozicija šalju glasi da je stanje sasvim redovno. Spolja gledano, u Crnoj Gori ne postoji trenutno nijedan gorući problem. Postoje neslaganja, što je uobičajeno, koja se vrlo mirno razrješavaju u parlamentarnim debatama.

To je poruka koja o Crnoj Gori ide u svijet, pre svega, zahvaljujući opozicionom djelovanju. Ako mislite da je to mjera, onda imate veoma dobru opoziciju.

U Vučićevoj Srbiji više ne postoji ni privid demokratskih izbora

Zbog brutalne izborne krađe Srbija je izašla na ulice. Da li je Vučić uzdrman; mogu li se ovi protesti porediti sa onima protiv Miloševića iako opozicija nema lidera poput Đinđića kojeg je tada imala?

Izbori u Srbiji nisu bili ni fer, ni pošteni, ni demokratski. Princip slobodnih i fer izbora koji su građani Srbije izborili 5. oktobra 2000. bio je postupno derogiran već tokom režima Borisa Tadića i DS/SPS-a, kada se pojavljuju masovniji slučajevi izbornih prevara, pritisaka, ucjena, kupovine glasova, crnih džipova i sl.

Međutim, dolaskom presvučenih radikala na vlast, taj sistem izbornih prevara je brutalizovan i doveden do granica terora. U Vučićevoj Srbiji više ne postoji ni privid demokratskih izbora. I za mene je ključno pitanje – kako je opozicija pristala da učestvuje na ovako neregularnim izborima, a da vaninstitucionalnim metodama, koje su joj tokom masovnih građanskih protesta proljetos bili na raspolaganju, nije ni pokušala da izbori poštenije uslove. Kao da se u kampanji svi pomire sa najbestijalnijim zloupotrebama i pritiscima vlasti, a uslova se sjete u izbornoj noći nakon što Vučić proglasi još jednu rutinsku ,,pobjedu“.

Uz to, ključni opozicioni lideri, nedjelju dana pred izbore slali su poruke u intervjuima da ne postoje ,,fantomski birači“ iz manjeg bosanskohercegovačkog entiteta i da oni koji šire te priče imaju zadatak da demotivišu opozicione birače za izlazak. Dakle, vi kao opozicija pristanete da pod datim uslovima, koji su sve samo ne fer i pošteni, izađete na izbore, trčite trku u kojoj izgubite, jer su vam bile vezane ruke i noge… I tek tada postavite pitanje izbornih uslova.

Ali, za razliku od 1996. ili 2000. kada je opozicija uvjerila i ogroman broj građana i međunarodnu zajednicu da je legitimitet prešao sa režima na njih, kada su ljudi jasno vidjeli falsifikovane zapisnike - danas opozicija teško uspijeva da uvjeri većinu građana ili makar neku kritičnu masu da je legitimitet sa autoritarnog režima prešao na njih. Uz to, Vučićevi izborni falsifikati su više sofisticirani od krađe glasova u vrijeme Slobodana Miloševića.

Naposljetku, današnja opozicija u Srbiji kao da je zaboravila i pouku iz 1990-ih da moraju da imaju svoju mrežu, partijsku infrastrukrutu po dubini u cijeloj zemlji, jer samo to obezbjeđuje kvalitetnu kontrolu izbora i preventivu od krađe glasova. Imajući sve to u vidu, režim se aktivnije može uzdrmati samo velikim brojem ljudi u javnom prostoru, kombinovanim sa pritiscima spolja. I najzad, ključno pitanje – da li će opozicija verifikovati svoje mandate u skupštinama i time faktički legitimisati, nasilnim metodama, postignute izborne rezultate?