Daytonski sporazum, potpisan 1995. godine, okončao je krvavi rat, a Bosna i Hercegovina je podijeljena na dva entiteta – Federaciju BiH i Republiku Srpsku, zajedno s Distriktom Brčko.

Milorad Dodik je prvi put izabran za entitetskog premijera na sjednici Narodne Skupštine RS (NSRS) u Bijeljini 18. januara 1998. godine, nakon što je SDS odbio Mladena Ivanića za mandatara za sastav vlade, a na toj poziciji je Dodik bio do 12. januara 2001. godine. Prvo se bavio košarkom, a zatim je postao poslovni čovjek. Iako potiče iz poljoprivredne porodice, Dodik je završio studij političkih nauka 1990. godine u Beogradu, te je potom bio u vodstvu opštine Laktaši kod Banje Luke, nakon što se pridružio reformskim snagama Ante Markovića, koji se zalagao za opstanak Jugoslavije, piše Dnevno.hr

Premijer RS Milorad Dodik na press konferenciji s Madleine Albright. Foto: Davor Pongracic / CROPIX Arhiva

“Izdajnik srbijanskog naroda”

Na prvim višestranačkim izborima uoči njenog raspada, izabran je za srbijanskog poslanika u skupštini Savezne Republike Bosne i Hercegovine, uglavnom na krilima retorike evropske budućnosti i suživota, zbog čega je od strane političkih protivnika etiketiran kao “izdajnik srbijanskog naroda”.

Dodik se počeo penjati ljestvicom početkom 90-ih, kao poslanik u NSRS, a 1996. godine osnovao je Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD). Na opštim izborima, dvije godine kasnije, Savez je osvojio samo šest mandata – tri puta manje od Srpske demokratske stranke (SDS) Radovana Karadžića. Iako je imao samo dva od 83 poslanika u tadašnjem sazivu parlamenta, izabran je zahvaljujući glasovima Bošnjaka i Hrvata. Naime, prostorija kluba SNSD-a koga čine Milorad Dodik i Nenad Baštinac bila je tik do one Koalicije za BiH i SDA koje predvode Safet Bićo, Sulejman Tihić i Smail Ibrahimpašić.

Carla del Ponte s prevoditeljicom i Mladen Ivanić. Foto: Srdan Vrancic / CROPIX Arhiva

Ivanića etiketirali kao britanskog špijuna

Tadašnja predsjednica Republike Srpske Biljana Plavšić, osuđena ratna zločinka, ga je predložila za premijera. Dodik je nesvjesno iskoristio tadašnji politički sukob u Banjoj Luci koji su predvodili Plavšić i tvrdokorni SDS-ovci s Pala. Tadašnji predsjednik Narodne skupštine RS-a, Dragan Kalinić i srbijanski član Predsjedništva BiH, Momčilo Krajišnik došli su u Beograd na poziv tadašnjeg predsjednika Savezne Republike Jugoslavije, Slobodana Miloševića, koji im je rekao da će im sada dovesti novog premijera. Kada je Milošević rekao da je to Ivanić, Krajišnik i Kalinić, tadašnji kreatori politike SDS-a, odbili su uz objašnjenje da je riječ o britanskom špijunu. Plavšić je podupirala Dodika, što je bilo u skladu sa željama visokog predstavnika za BiH od 1997. do 1999. Španca Carlosa Westendorpa Cabezu i američkog ambasadora Richarda Kauzlaricha.

Hvalili ga Izetbegović i Albright

SDS je te večeri napustio zasjedanje, ali su zamjenici rukovodstva parlamenta ga nastavili s 41 poslanikom i nedostajao im je jedan glas. Presudan je bio 42. glas Hrvata Franje Majdandžića, koga su na sjednicu radi kvoruma iz Brčkog doveli vojnici tadašnjeg SFOR-a.

Nakon mnogo godina “konačno je došao normalan Srbin”, poručio je tadašnji predsjedavajući Predsjedništva BiH, Alija Izetbegović, nakon arbitražne odluke za Brčko. Tadašnja državna sekretarka SAD-a Madeleine Albright dodijelila mu je titulu “svježeg daška na Balkanu”, a on njoj žuto cvijeće kao simbol poštovanja. S malom pauzom u vladanju, s manje ili više truda, smjenjivao se na entitetskim i državnim pozicijama i sa svakim izbornim ciklusom, kako je vrijeme odmicalo, sve više i sve dublje podrivao državne, u korist temelja svog entiteta.

Tonino Picula, Jadranko Prlić, Madeleine Albright i Milorad Dodik. Foto: CROPIX

SDS-a se riješio proevropskom retorikom

Bio je jedan od rijetkih političara među Srbima koji je insistirao na procesuiranju ratnih zločinaca, te je javno zahtijevao hapšenje i izručenje Karadžića i Ratka Mladića Haagu, a danas su mu ratni zločinci nacionalni heroji, a država Bosna i Hercegovina monstruozna tvorevina međunarodne zajednice.

Naime, za vrijeme predsjedavanja vladom Dodik se 1998. godine kandidovao za Narodnu skupštinu RS-a, te je prošao na izborima i prihvatio mandat u NSRS. U izboru za predsjednika RS-a učestvovao je dvije godine kasnije, kad je poražen od tadašnjeg predsjednika Srpske demokratske stranke (SDS) Mirka Šarovića. Na izborima 2000. godine je dobio mandat u Opštinskom odboru Laktaša, ali ga nije prihvatio, već je ostao na čelu Vlade RS-a do 2001. godine. Na Opštim izborima 2002. izabran je za poslanika u NSRS. Ponovo predvodi listu SNSD-a za Skupštinu Opštine Laktaši dvije godine kasnije, te i ovaj put osvaja mandat u lokalnoj vlasti, ali ga ne preuzima.

Pregovori o reformi policije u Golf klubu u Sarajevu. Milorad Dodik, Mladen Ivanić i Sulejman Tihić. Foto: V. M. Tauber / CROPIX Arhiva

Politički zaokret u kampanji 2006.

Pred kraj mandata u NSRS, u februaru 2006. godine, ponovo postaje predsjednik Vlade RS-a, a iste godine osvaja mandat u NSRS, ali dva mjeseca nakon izbora po treći put sastavlja Vladu RS-a. Na opštinskim izborima u BiH 2008. godine Dodik ponovo osvaja odbornički mandat u Skupštini Opštine Laktaši, ali ga po treći put ne preuzima.

Predsjednik RS-a ponovno postaje dvije godine kasnije, a na Opštim izborima 2014. potvrdio je svoj predsjednički mandat, da bi četiri godine kasnije izabran je za člana Predsjedništva BiH, dok 2022. godine ponovo postaje predsjednik RS-a. Dodikov politički zaokret počeo je nakon referenduma o nezavisnosti Crne Gore 2006., kada u kampanji za izbore u BiH, počinje na dnevni red iznositi pitanje statusa Republike Srpske. Na krilima obećanja referenduma o samostalnosti, Dodik je na izborima 2006. godine do nogu potukao političke protivnike i osvojio apsolutnu vlast u parlamentu RS.

Izigrao i baronicu Ashton

Iako je prijetnje referendumom koristio gotovo na dnevnoj bazi od dolaska na vlast 2006., prva ozbiljna prijetnja uslijedila je 2011. godine referendumom o pravosuđu. Kriza je riješena dogovorom s tadašnjom visokom predstavnicom EU za vanjsku politiku i bezbjednost, baronicom Catherine Ashton, koja je došla čak u Banju Luku da spriječi tu namjeru. Reforma pravosuđa koju je ona dogovorila, ubrzo je propala, a Dodik nastavio sa pričom o referendumu. Velika Britanija uvela mu je sankcije zbog narušavanja legitimiteta i funkcionisanja BiH, koje uključuju zabranu putovanja u tu zemlju i blokadu imovine u njoj tek u aprilu 2022., a prethodno su mu ih izrekle i Sjedinjene Američke Države.

Ured visokog predstavnika u Bosni i Hercegovini osnovan je u skladu s Daytonskim sporazumom i nadzire njegovu provedbu, a Visoki predstavnik može nametati zakone, mijenjati ustav, zamjenjivati izabrane i imenovane političke predstavnike, između ostalog, i članove Predsjedništva BiH, kao i poništavati odluke Centralne izborne komisije.

Sukob s Schmidtom oko Bonskih ovlasti

To mu omogućuju tzv. Bonske ovlasti, utemeljene na zaključcima Konferencije o provedbi mira, održane 1997. godine, a svi prethodni visoki predstavnici u Bosni i Hercegovini bili su evropski, dok su prvi zamjenici uvijek bili američki diplomati.

U augustu 2023. godine Tužilaštvo Bosne i Hercegovine ga je optužilo, a Sud BiH u ljeto 2025. proglasio krivim zbog neizvršavanja odluka visokog predstavnika, funkciju koju trenutno obnaša njemački diplomat Christian Schmidt, te mu je izrečena mu je zatvorska kazna od godinu dana i zabrana obavljanja funkcije predsjednika RS od šest godina.