Piše: Oleksandr LEVCHENKO (Antena M)

Indija je postala najveći dobavljač dizel goriva Ukrajini. Indija je činila 15,5% ukupnog uvoza u Ukrajinu: prosječne dnevne isporuke dostigle su 2,7 hiljada tona, što je jedna od najvećih brojki ove godine. Ukupno je Indija isporučila 83 hiljade tona dizela Ukrajini u julu, a 57 hiljada tona u junu. Gorivo proizvedeno u Indiji uglavnom je uvezeno u Ukrajinu tankerima iz Rumunije preko Dunava. Dodatnih 15% uvoza dizela u Ukrajinu isporučila je Slovačka, a slijede Grčka, Turska, Litvanija, Poljska, Švedska, SAD, Danska, Saudijska Arabija i druge. Indijske državne rafinerije nafte kupuju gorivo, posebno od Rusije. Indija je drugi najveći kupac ruske nafte nakon Kine. Zbog toga ju je kritikovao savjetnik Bijele kuće za trgovinu i ekonomiju Piter Navaro, spominjući učešće Nju Delhija u „profitnim šemama u preradi nafte“. U avgustu je Donald Tramp potpisao uredbu o uvođenju dodatne carine od 25% na robu iz Indije kako bi prisilio ovu zemlju da prestane kupovati naftu od Rusije. Prema američkoj administraciji, na taj način Indija pomaže u finansiranju rata u Ukrajini. Nakon toga, Indija je počela djelimično odbijati rusku naftu.

Ali moramo shvatiti da je Rusija upala u geopolitičku i geoekonomsku zamku. Snabdijevanjem Indije naftom, Rusija gubi kontrolu nad krajnjim potrošačem proizvoda proizvedenih od nje, omogućavajući da se njene sirovine transformišu u resurs koji jača Ukrajinu. Sama Rusija se odrekla svoje strateške prednosti. Indija, dobijajući naftu uz vrlo velike popuste, ima dvostruku korist: ekonomski profit i političku fleksibilnost, a pritom nije odgovorna za konačnu upotrebu goriva. Ukrajinska vojska, koristeći dizel gorivo „indijskog“ porijekla, napada ruske rafinerije nafte, paralizujući domaću proizvodnju i smanjujući ruski izvozni potencijal za naftne derivate, što se kompenzuje povećanim isporukama sirove nafte stranim rafinerijama. Indija i druge zemlje dobijaju pristup ruskim resursima pod povlaštenim uslovima, a istovremeno profitiraju od sukoba u koji nisu direktno uključene. Ovo nije samo ekonomski paradoks, to je strateška ranjivost. Rusija nema mogućnosti da odbije isporuke nafte, da je ne koristi, ili da osigura da se njeni rafinirani proizvodi ne prodaju ukrajinskim strukturama.

U međuvremenu, ukrajinske odbrambene snage uspješno su napale dvije rafinerije nafte duboko u pozadini Rusije. Konkretno, napadnute su rafinerija Afipski u Krasnodarskom kraju i rafinerija Kujbiševski u Samarskoj oblasti. Udio ovih rafinerija u preradi nafte Ruske Federacije iznosi 2,2% ili 6,25 miliona tona nafte godišnje za Rafineriju Afipski i 2,5% ili 7 miliona tona za Rafineriju Kujbiševski. Udari su nastavak masovne ukrajinske kampanje onesposobljavanja mreže za preradu i transport nafte iz Rusije. Važnost ove kampanje opravdana je činjenicom da je prodaja nafte i naftnih derivata glavni izvor dopunjavanja ruskog državnog budžeta, što predstavlja mogućnost vođenja rata protiv Ukrajine i pripreme agresivnih ratova protiv evropskih zemalja. Nakon ovih napada, ukupni nivo prerade nafte u Rusiji tokom avgusta 2025. godine pao je za 21%, a znakovi krize s gorivom pojavili su se u nizu ruskih regija, što jasno ograničava ekonomske mogućnosti rasta i borbene sposobnosti ruske vojske.

S obzirom na negativnu percepciju Bijele kuće o upotrebi zapadnog oružja od strane Ukrajine za udar duboko u Rusiju zbog strahova od eskalacije, Kijev je bio primoran da uloži napore u razvoj i organizaciju proizvodnje, i uspio je stvoriti nove klase vlastitih dronova dugog dometa za udare po ciljevima duboko u Rusiji, razvijajući odgovarajuću taktiku i visok nivo planiranja. Ukrajina je ispred čak i najnaprednijih zemalja svijeta u pogledu proizvodnje i borbene upotrebe bespilotnih letjelica dugog dometa.

Moskva ignoriše američke mirovne inicijative, vodeći genocidni rat, uključujući napad na Kijev 28. avgusta 2025. godine, u kojem je ubijeno mnogo civila, a cilj je bilo uništavanje višespratnih civilnih zgrada. To pokazuje nepoštovanje političkog autoriteta SAD-a i Donalda Trampa. Napadom na Ured Evropske komisije u Kijevu, Kremlj pokazuje želju da proširi rat dalje u Evropu. U tom kontekstu, smanjenje borbenih sposobnosti Ruske Federacije lišavanjem prihoda od nafte približava Kremlj prisilnoj odluci o pregovorima i okončanju rata. Dakle, ukrajinski napadi na rusku naftnu infrastrukturu zahtijevaju podršku, promociju razvoja ukrajinskog odbrambeno-industrijskog kompleksa i proizvodnju dronova dugog dometa u saradnji s evropskim zemljama, na primjer u okviru „danskog modela“. Efikasni napadi na ruske rafinerije približavaju mir i povećavaju nivo sigurnosti u Evropi. Izvođenjem takvih napada, Ukrajina ne samo da brani sebe, već djeluje u interesu cijele Evrope. U tom smislu, Ukrajina je stekla jedinstveno iskustvo i primjer je zapadnim partnerima.

Istovremeno, ruska industrija uglja, jedan od najvećih sirovinskih sektora ekonomije sa stotinama hiljada zaposlenih i desetinama rudarskih gradova, nastavlja sve dublje tonuti u krizu. U prvoj polovini 2025. godine, kompanije za ugalj su, prema ruskoj statistici, zabilježile neto gubitak od 185,2 milijarde rubalja. U prosjeku, industrija uglja gubila je više od milijardu rubalja dnevno, a udio kompanija koje posluju u minusu dostigao je 66%. Odsječene sankcijama od zapadnih tržišta, ruske kompanije za ugalj, suočene s padom potražnje u Aziji, izgubile su za šest mjeseci više nego u cijeloj prošloj godini, što iznosi 112,5 milijardi rubalja. Na godišnjem nivou, gubitak industrije u periodu januar–jun porastao je za 2.500%, tj. 25 puta. Negativni faktori bili su pad prosječnih svjetskih cijena termalnog uglja na 64–83 dolara po toni i jačanje rublje, što je smanjilo profitabilnost rudarstva uglja.

U Kuzbasu, koji čini oko 60% ukupne iskopine kamenog uglja u zemlji i oko 80% koksnog uglja, 17 preduzeća za ugalj je prestalo s radom, neka trajno. Prema procjenama ruskog Ministarstva energetike, 27 kompanija u toj industriji, koje čine desetinu za iskopavanja uglja u zemlji, nalaze se na rubu bankrota. Neka preduzeća u industriji uglja su „osuđena na izumiranje“. Iako potrošnja uglja u svijetu raste, on se iskopava tamo gdje je ekonomski isplativo, a u Rusiji je skupo i iskopavanje i transport. Ruska industrija uglja, koja je oduvijek bila jedna od najvećih industrija sirovina i obezbjeđivala zaposlenje stotinama hiljada ljudi, brzo propada.

Ključni okidač ekonomske krize, kao i krize u industriji uglja, bio je rat protiv Ukrajine, koji je uzrokovao velike antiruske sankcije, uključujući embargo EU na ruski ugalj i ograničenja pristupa zapadnim tržištima. Čak ni Istočno partnerstvo nije moglo nadoknaditi gubitak evropskog tržišta: Kina je smanjila uvoz uglja iz Rusije za 25% u prvom kvartalu, a za 34% u drugom. Velike sankcije dovele su do značajnih ograničenja pristupa modernim tehnologijama, investicijama i međunarodnim finansijskim instrumentima, dodatno pogoršavajući ozbiljne probleme u ruskoj industriji uglja. Na profitabilnost rudarstva i izvoza uglja uticali su rast cijena opreme i logistike, ograničen pristup kreditima zbog visoke ključne kamatne stope Centralne banke Ruske Federacije, što je posebno bolno pogodilo srednja i mala preduzeća, kao i nedostatak kvalifikovane radne snage, pojačan mobilizacijom, emigracijom i padom atraktivnosti.

U Kuznjeckom ugljenom basenu – glavnoj ugljenoj regiji zemlje, mnoga preduzeća već su zaustavljena, što je praćeno masovnim otpuštanjima i kašnjenjima plata, a nejasne antikrizne mjere vlade nisu u stanju promijeniti temeljne uslove: izolaciju sankcija i pad potražnje za ruskim ugljem. Iskopavanje uglja u Rusiji postaje ekonomski neisplativo, preskupo je vaditi i transportovati ugalj unutar zemlje, što znači da će se u bliskoj budućnosti pojaviti nova armija nezaposlenih, dodajući vladi u Moskvi još jedan neriješeni problem.