Gaza danas nije samo test "moralnog bankrota" Izraela; ona je podjednako i ogledalo koje odražava neuspjeh evropske savjesti. Evropska unija (EU), koja se više puta proglašava bastionom ljudskih prava, demokratije i međunarodnog prava, sramotno je saučesnik u tome što Izrael vodi genocidnu kampanju protiv Palestinaca, piše Ranjan Solomon za Palestine Chronicle, prenosi Stav.ba.

Mlak odgovor

Umjesto sankcija ili bojkota - mjera koje lako primjenjuje protiv Rusije u Ukrajini - EU nudi Izraelu retoričku suzdržanost, diplomatsko pokriće i trgovinu materijalima. Historija će ovu dvoličnost smatrati neoprostivom izdajom.

EU kao rasistička birokratija

Evropska unija se ponosi članom 2 Ugovora o Evropskoj uniji (TEU), koji proglašava da je Unija zasnovana na "poštovanju ljudskog dostojanstva, slobode, demokratije, jednakosti, vladavine prava i poštovanju ljudskih prava". Pa ipak, u Gazi, ove uzvišene obaveze se urušavaju pod teretom dvostrukih standarda.

Šutnja EU nije neutralnost - to je saučesništvo. Institucije Unije, od Evropske komisije do Evropske službe za vanjske poslove (EEAS), ponovile su vašingtonski scenarij: Izrael ima "pravo da se brani". Ono što slijedi je šutnja o izraelskom uništavanju civilne infrastrukture Gaze, gladi izazvanoj opsadom i ponovljenim kršenjima Četvrte ženevske konvencije.

"Namjerno izgladnjivanje civila kao metoda ratovanja je ratni zločin. Ono što se dešava u Gazi je školski primjer." Michael Fakhri, specijalni izvjestitelj UN-a za pravo na hranu (mart 2024.).

Ova selektivnost otkriva ono što palestinski naučnik Joseph Massad naziva rasnim ugovorom: globalni poredak u kojem evropske institucije selektivno proširuju čovječanstvo i prava - najlakše na bijelo, evropsko ili savezničko stanovništvo, dok ih uskraćuju koloniziranim narodima. Evropa se okuplja za ukrajinske izbjeglice, otvarajući granice i novčanike; ali Palestinci su prikazani kao otpad, demonizirani i kriminalizirani.

Kolonijalni kontinuiteti

Kolonijalna prošlost Evrope baca dugu sjenu na njen stav o Palestini. Od Sykes-Picotovog sporazuma do Balfourove deklaracije, evropske sile su organizovale oduzimanje imovine Palestincima. Stvaranje Izraela nije bio samo cionistički projekat; to je bilo i evropsko rješenje za njegovo "jevrejsko pitanje", prebacujući evropsku krivicu za Holokaust na Bliski istok.

Podržavanje Izraela danas postaje, za Evropu, način čuvanja njenog kolonijalnog naslijeđa. Kao što tvrdi historičar Ilan Pappé, cionizam je bio kolonijalni projekat koji je omogućila Evropa i on i dalje služi kao evropsko uporište u zapadnoj Aziji. Naoružavanjem Izraela, produbljivanjem trgovinskih veza i zaštitom od odgovornosti, EU potvrđuje svoju usklađenost sa strukturama zapadne hegemonije - naftom, vojnom dominacijom i kontrolom nad strateškim rutama.

Zato se Evropa poziva na "međunarodno pravo" u Ukrajini, ali se povlači u tišinu u Gazi. Kolonijalni instinkt opstaje: Evropa smatra da su palestinski životi potrošni u potrazi za geopolitičkim poretkom. Masakri u Alžiru, zločini u belgijskom Kongu i režim aparthejda u Namibiji slijede sličan obrazac: rasizirana dominacija prikrivena kao "civilizacija" ili "sigurnost". Gaza je današnji odjek ovih zločina.

Ugovori EU i međunarodno pravo

EU je pravno obavezna da poštuje međunarodno pravo i ljudska prava u svojoj vanjskoj politici. Član 21. Ugovora o EU izričito navodi da se vanjsko djelovanje Unije vodi:

- Demokratija,

- Vladavina prava,

- Univerzalnost i nedjeljivost ljudskih prava

- Poštovanje međunarodnog prava.

Pa ipak, EU krši vlastite ugovore održavanjem Sporazuma o pridruživanju s Izraelom, koji Izraelu daje privilegovan pristup evropskim tržištima. Član 2. tog istog sporazuma uslovljava saradnju "poštovanjem ljudskih prava i demokratskih principa". Po svim mjerilima, izraelsko ponašanje u Gazi uništava ovu klauzulu. EU, odbijanjem da suspenduje sporazum, izdaje ne samo Palestince već i vlastite temeljne obaveze.

"Šutnja Evropske unije o Gazi predstavlja prešutnu podršku izraelskim ratnim zločinima. Ne možemo govoriti o redu zasnovanom na pravilima dok finansiramo i naoružavamo državu koja se bavi masovnim zločinima."– Clare Daly, članica Evropskog parlamenta, govor pred Evropskim parlamentom (novembar 2023.).

Međunarodno pravo je podjednako jasno. Povelja UN-a (Član 1) obavezuje sve članice da promoviraju poštovanje ljudskih prava i suzbijaju akte agresije. Četvrta Ženevska konvencija (1949) zahtijeva zaštitu civila u vrijeme rata i zabranjuje kolektivno kažnjavanje. Izraelska opsada i bombardovanje Gaze direktno krše ove odredbe, a time i saučesništvo Evrope potkopava njene obaveze kao visoke ugovorne strane.

Rimski statut Međunarodnog krivičnog suda (1998.) definira istrebljenje, progon i izgladnjivanje civila kao zločine protiv čovječnosti (članovi 7 i 8). Međunarodni sud pravde, u svojoj privremenoj presudi iz januara 2024. u predmetu Južna Afrika protiv Izraela, potvrdio je da izraelske akcije u Gazi vjerovatno predstavljaju genocid prema Konvenciji o genocidu (1948.). Član I te konvencije obavezuje sve države da "spriječe i kazne" genocid. Neaktivnost EU, stoga, ne predstavlja neutralnost, već zanemarivanje dužnosti.

Vijeće UN-a za ljudska prava (UNHRC) više je puta usvojilo rezolucije kojima osuđuje izraelska kršenja međunarodnog humanitarnog prava. Ured Visokog komesara UN-a za izbjeglice (UNHCR) i dalje naglašava da prava raseljenih Palestinaca moraju biti zaštićena prema Konvenciji o izbjeglicama iz 1951. godine. Odbijanjem palestinskih izbjeglica i kriminalizacijom propalestinske solidarnosti kod kuće, države EU krše ove obaveze.

Evropski rasistički dvostruki standardi

Kontradikcija je očigledna: Evropa sankcioniše Rusiju zbog invazije na Ukrajinu, ali nagrađuje Izrael produbljivanjem ekonomske i vojne saradnje. Josep Borrell, bivši visoki predstavnik EU, povremeno je priznavao razmjere katastrofe u Gazi - ali ipak se suzdržava od pozivanja na sankcije. Evropski parlament povremeno donosi rezolucije kojima osuđuje "prekomjernu upotrebu sile", ali one ostaju bezube, simbolične i bez političkih posljedica.

Ovo otkriva ono što je naučnik Edward Said opisao kao orijentalizam: strukturni rasizam koji palestinsku patnju čini nevidljivom ili opravdanom, dok istovremeno uzdiže evropsku i savezničku bol kao univerzalnu. Gaza postaje mjesto gdje se otkriva moralni neuspjeh Evrope: Unija koja govori o "poretku zasnovanom na pravilima", ali ne može održati pravila kada ih njen saveznik krši.

Uvođenje sankcija

U februaru 2022. godine, nekoliko dana nakon ruske invazije na Ukrajinu, EU je uvela svoj najoštriji režim sankcija u historiji: zamrzavanje imovine, zabranu trgovine i smanjenje bankarskih sistema. Evropski lideri pozvali su se na svetost međunarodnog prava i dužnost zaštite civila.

Ali kada je Izrael u oktobru 2023. godine započeo svoja razaranja u Gazi, EU je odbila čak i najblaže mjere. Nikakve sankcije. Nikakvu obustavu trgovine. Nikakav embargo na oružje. Naprotiv, Njemačka, Francuska i Italija su požurile da potvrde izraelske "sigurnosne potrebe".

Ova očita razlika ne otkriva neutralnost, već rasiziranu geopolitiku: Evropa tretira međunarodno pravo kao fleksibilno, selektivno ga provodi kada joj odgovara, a odbacuje ga kada se primjenjuje na svoje saveznike.

Evropa ne može izbjeći osudu

"Palestinske izbjeglice imaju pravo na zaštitu prema Konvenciji o izbjeglicama iz 1951. godine. Njihova prava ne mogu biti suspendovana politikom." (službenik UNHCR-a)

Evropa se nije riješila svoje kolonijalne historije - ona ju je jednostavno prenijela. Od Alžira do Konga, od Kenije do Irske, Evropa je nekada brutalizirala kolonizirane narode pod zastavom „civilizacije“. Danas, u Palestini, Evropa osveštava izraelsko nasilje pod zastavom "sigurnosti". Vokabular se promijenio; logika ostaje.

Međutim, historija neće osloboditi Evropu odgovornosti. Kao što je aparthejd u Južnoj Africi postao trajna mrlja na zapadnoj diplomatiji, Gaza će proganjati moralni dosije EU. Buduće generacije će se pitati zašto kontinent koji je nakon Auschwitza proglasio "Nikad više" može tolerisati i opravdavati gladovanje, masakr i uništenje Palestinaca.

Poziv na moralnu hrabrost

Evropa se suočava s izborom. Može li istrajati u svom kukavičluku, izvrtanju ugovora, uništavanju konvencija i zakopavanju svoje savjesti pod ruševinama Gaze. Ili može djelovati s hrabrošću koju tvrdi da utjelovljuje.

Zakon već upućuje Evropu šta da radi: suspenduje Sporazum o pridruživanju s Izraelom prema Članu 2; ispuni svoje obaveze prema Konvenciji o sprečavanju i kažnjavanju genocida; sprovodi Ženevske konvencije sankcionisanjem kršenja zakona; podržava Rimski statut podržavajući krivično gonjenje Međunarodnog krivičnog suda; štiti izbjeglice pod mandatom UNHCR-a; i sluša UNHRC, koji je pozivao na odgovornost. Ovo nisu političke opcije. To su zakonske dužnosti.

Ali, pored zakona, postoji i moral. Gledati izgladnjelo dijete u Gazi kako grebe praznu vreću s pomoći, čuti majku kako plače nad ostacima svoje porodice, vidjeti bolnice sravnjene sa zemljom i prepune grobove - to nisu apstrakcije. To su optužnice. Šutnja Evrope nije neutralnost; to je saučesništvo.

EU mora priznati da je historija neće suditi po njenim rezolucijama, već po njenim postupcima. Sjećanje na Gazu bit će upisano u istu knjigu kao i evropski kolonijalni zločini. Jednog dana, kada ruševine Gaze ustupe mjesto obnovi, kada Palestinci povrate dostojanstvo kroz otpor i preživljavanje, Evropa će biti zapamćena ne kao čuvar ljudskih prava, već kao njihov izdajnik.

Ako Evropa želi izbjeći tu presudu, mora djelovati sada - ne sutra, ne nakon konsultacija, već sada - sankcijama, embargom, krivičnim gonjenjem i utočištem. U suprotnom, Gaza će ostati moralno groblje Evrope, svjedočanstvo njenog neuspjeha da stane na stranu čovječanstva.

(Ranjan Solomon je dugogodišnji zagovornik pravde i nezavisne države za Palestinu. Ovaj članak napisao je za Palestine Chronicle)