Evropska unija uspjela je da zasad izbjegne energetsku krizu od koje su mnogi strahovali pošto je Rusija prekinula najveći dio isporuka gasa, zahvaljujući blagom vremenu, uštedama i alterantivnim snabdijevanjem. Evropa je, međutim, i dalje suočena s bolno visokim cijenama gasa i podložna energetskim šokovima, dok su pred njenim jedinstvom dublji strukturni izazovi, prenosi Radio slobodna Evropa pisanje svjetskih medija.

Ako je predsjednik Rusije Vladimir Putin namjeravao da parališe evropski energetski sistem smanjenjem izvoza ruskog gasa, to za sada nije uspjelo, ocjenjuje Bloomberg.

Ipak, i prije nego što je Putin pokrenuo invaziju na Ukrajinu u februaru 2022, evropski energetski sistem je bio pod pritiskom, pošto je potražnja za energentima rasla usljed oporavka privreda od pandemijskih mjera zatvaranja, dok je prethodna duga i oštra zima povećala potrebu za grijanjem.

Proizvođači električne energije su bili u problemu pošto nije bilo dovoljno gasa koji napaja mnoge evropske elektrane, a neuobičajeno male brzine vjetra su smanjile proizvodnju iz vjetroturbina koje su postale vitalni dio energetskog miksa EU. Rezultat tog je, ukazuje Bloomberg, bio poskupljenje struje u drugoj polovini 2021, s više nego dvostruko većim cijenama.

A onda je Moskva pokrenula vojnu kampanju u Ukrajini zbog čega je Zapad uveo sankcije Rusiji, na šta je Putin odgovorio korištenjem gasa kao oružja. Do septembra 2022. Rusija je obustavila sve isporuke ključnim gasovodom do Njemačke. Evropa je, međutim, uspjela da održi puna skladišta gasa, što, prema analitičarima i političarima, znači da je Putin izgubio veliki dio energetske poluge uticaja, ukazuje AP.

Evropska zabrana većine ruske nafte, koja je stupila na snagu 5. decembra, kao ni ograničenja cijena na rusku naftu od 60 dolara po barelu koju je uvela Grupa sedam vodećih demokratskih zemalja na rusku naftu, nisu dovela do iznenadnog skoka cijena nafte. Putin je rekao da će Rusija prekinuti isporuke nafte zemljama koje poštuju ograničenje. Međutim, kako ističe AP, pošto je postavljeno ograničenje iznad trenutne cijene ruske nafte, to nije dovelo do toga da Moskva smanji proizvodnju – veliki dio ruske nafte koju zapadni kupci izbjegavaju isporučen je u Indiju i Kinu uz velike popuste.

Ipak, ukazuje AP, Evropa bi mogla biti ranjiva usljed neočekivanih događaja kao što su akcidenti ili tehnički problemi na gasovodima ili terminalima za tečni prirodni gas (LNG), ekstremne vremenske prilike ili nizak nivo energije vjetra ili hidroenergije. S druge strane, od početka priprema Rusije za invaziju na Ukrajinu i gomilanja trupa na granici početkom 2021, cijene gasa su prošle rolerkoster putanju. Od rekordnih 18 puta većih pale su na četiri puta veće tokom perioda od godinu dana.

To je, podvlači AP, i dalje bolno visoko, pošto nagriza zarade kompanija i potrošačku moć kroz inflaciju i visoke račune za komunalne usluge.

Prije samo nekoliko mjeseci, ruski zvaničnici su se ismijavali Evropi tvrdeći da dolazi brutalna zima, dok se kontinent pripremao za energetsku krizu istorijskih razmjera. Međutim, najgori scenario je izbjegnut zahvaljujući uštedama energije, blagim temperaturama i alterantivnim snabdijevanjima, piše Wallstreet Journal.

Domaćinstva i preduzeća širom Evrope troše znatno manje energije nego što se očekivalo, i pored rekordno toplog vremena širom regiona u posljednje tri sedmice. Osim toga, visoke cijene dale su snažan podsticaj da se koristi manje gasa i struje.

Zvaničnici i analitičari, kako ukazuje američki list, kažu i da su kampanje za edukaciju javnosti koje su pokrenule vlade izgleda doprinjele uštedi energije.

Smanjenje potražnje je ublažilo moguće šokove za snabdijevanje gasom Evrope, koja se od početka ruske invazije na Ukrajinu preorijentisala na druge proizvođače, uglavnom na SAD i Norvešku, užurbano praveći nove LNG terminale.

Usljed svega toga, evropska skladišta gasa su popunjena oko 82 odsto što je znatno iznad normalnih nivoa od oko 65 odsto u ovom trenutku zime, ističe The Wallstreet journal, uz ocjenu da neočekivane zalihe umanjuju ono malo mogućnosti što je ostalo Putinu da odvrati Evropu od podržavanja Ukrajine.

Ipak, ukazuje list, evropski energetski problemi su daleko od kraja. Analitičari kažu da je ključno pitanje koliko je teškoća i ekonomske štete proizašlo iz napora da se uštedi energija, pošto gašenje energetske intenzivne proizvodnje prijeti da naruši industrijsku bazu Evrope, dok se neka domaćinstva i pored napora da troše manje energije suočavaju s rastom računa za struju i gas.

Ujedinjena Evropa je prebrodila krizu, ali i dalje ostaju dublji izazovi, poput razlika u pristupu proširenju NATO-a i EU, energetici i klimi, kao i odnosima sa SAD, Kinom, Rusijom i Ukrajinom, piše The New York Times, dodajući da će to biti teme razgovora ove sedmice na Svjetskom ekonomskom forumu u Davosu.

Rat u Ukrajini je posljednja kriza koja je pomela Evropu i razbila njene iluzije. Povratak teritorijalnog rata u punom obimu koji se rijetko viđao u Evropi od Drugog svjetskog rata promijenio je EU i NATO, kao i njihovu sadašnjost i budućnost, s posljedicama koje su još uvijek nejasne.

I EU i NATO su dobro odgovorili i ostali ujedinjeni, barem na površini, naspram izazova koji uključuju rat, ekonomski stres, poremećaje u energetici i humanitarne krize, ocjenjuje list, ukazujući da su EU i Velika Britanija reagovale deklaracijama solidarnosti, nizom ekonomskih sankcija Rusiji, velikodušnim prihvatanjem izbjeglica iz Ukrajine, kao i značajnim isporukama finansijske i vojne pomoći.

Evropske institucije takođe dobro funkcionišu, posebno Evropska komisija, koja je pametno iskoristila postojeće instrumente, poput Evropskog mirovnog fonda, kao mehanizam za finansiranje vojne pomoći Ukrajini. Također je iskoristila zajedničke resurse, oko 300 milijardi eura iz fonda za oporavak od COVID-19 da ubrza tranziciju ka obnovljivoj energiji i radikalno smanji potrebe za ruskim energentima.

Ipak, evropski lideri su manje jedinstveni kada je u pitanju izgradnja odbrambenih kapaciteta Evrope, ocjenjuje The New York Times, ukazujući da je Evropa takođe podijeljena oko toga kako bi rat u Ukrajini trebalo da se završi.

Dok zemlje Centralne i Istočne Evrope, sa svojim sjećanjima na sovjetsku okupaciju, žele da Rusija bude poražena i otjerana s cijele teritorije Ukrajine, uključujući Krim, zemlje takozvane "stare Evrope" – uključujući Francusku, Njemačku, Italiju, Belgiju i Španiju – također podržavaju Ukrajinu, ali brinu zbog nastavka velikih troškova i ne očekuju da će Ukrajina vratiti Krim, smatrajući da je neizbježno pregovaračko rješenje rata, pri čemu se za trajni mir moraju uzeti u obzir nesigurnosti same Rusije.

Ukrajini je obećano članstvo i u EU i u NATO-u, ali za sada nema realnih ponuda, a komplikovano pitanje budućih bezbjednosnih garancija za Ukrajinu je ostalo da visi dok borbe traju. Kako će se rat završiti, kako će Ukrajina biti zaštićena i kako će biti obnovljena - ko će to raditi i s čijim novcem - imaće velike posljedice po obje institucije. 

(Beta)