Štitna žlijezda, mala ali moćna, igra ključnu ulogu u našem organizmu, regulišući metabolizam i mnoge druge važne funkcije.

Nažalost, problemi sa štitnom žlijezdom često se ne prepoznaju na vrijeme, jer simptomi mogu biti suptilni ili nespecifični. Zato je redovan ultrazvučni pregled štitne žlijezde i mekih tkiva vrata od neprocenjive važnosti za svaku ženu.

Kada je neophodno uraditi ultrazvučni pregled 

Kako navodi prim. dr Magdalena Radović za Stetoskop, ultrazvučni pregled vrata preporučuje se kao dio redovnog godišnjeg skrininga kod žena, posebno radi ranog otkrivanja potencijalnih problema sa štitnom žlijezdom i drugim strukturama vrata.

Iako normalni rezultati tiroidnih hormona ne isključuju prisustvo bolesti štitne žlijezde, ultrazvuk može pomoći u identifikaciji različitih stanja.

Ovaj pregled je važan za otkrivanje uvećanja ili promjena u predijelu vrata, neobjašnjivih simptoma kao što su:

• naglo mršavljenje ili dobijanje na težini,
• nejasna febrilna stanja,
• poteškoće pri govoru, disanju ili gutanju,
• te bol u grlu ili vratu.

Takođe, pregled se preporučuje ženama sa:

• nasljednom predispozicijom za bolesti štitne žlijezde,
• kao i onima sa povezanim kardiološkim problemima,
• poremećajima lipida u krvi,
• ili sumnjom na bolesti paraštitnih i pljuvačnih žlijezda.

Ultrazvuk može biti koristan i kao postoperativna kontrola, te pomoć pri izvođenju biopsije štitne žlijezde ili limfnih čvorova vrata.

Preporučuje se da se ovaj pregled obavi na osnovu uputa ljekara opšte prakse ili specijaliste.

Kakve podatke pruža ultrazvučni pregled štitaste žlezde?

Ultrazvukom sa kolor-dopler opcijom se ispituje morfologija štitne žlijezde, odnosno promjene u veličini, strukturi, prokrvljenosti i eventualno postojanje nodusa (čvorova) u štitnoj žlijezdi.

Određuje se:

• Položaj, simetrija, oblik i veličine štitne žlijezde
• Veličina štitne žlijezde u tri dimenzije (dužina,širina i debljina režnjeva i dijametar istmusa) ili njena zapremina
  (normalno je 10-15 cm)
• Ehostruktura, koja može biti normalna za zdravo tkivo ili izmenjena (heterogena-sumnja na autoimuni tiroiditis)
• Utvrđuje se postojanje nodusa (čvora) – jednog ili više. Određuje se njegova pozicija, veličina i detaljno opisuje (oblik, položaj, struktura).

Kada bi zdrava osoba trebalo da uradi ultrazvučni pregled?

Ne postoji strogo određeno pravilo. Ultrazvučni pregled vrata i štitne žlijezde preporučuje se kada se pojave simptomi, bez obzira na starost.

Kod asimptomatskih pacijenata, pregled se može raditi u okviru sistematskih pregleda, od 20. do 25. godine života, svake godine, eventualno svake druge godine.

Ovaj pregled značajno povećava šanse za otkrivanje nodusa u štitnoj žlijezdi, koji se često ne mogu opipati, ali se mogu detektovati ultrazvukom.

Šta su tiroidni čvorovi?

Tiroidni nodusi su čvrste formacije u tkivu štitne žlijezde koje se javljaju u tri do sedam odsto slučajeva pri palpaciji, dok učestalost raste na preko 50 odsto kada se koristi ultrazvuk. Češći su kod žena i starijih osoba.

Da li je svaki nodus karcinom i koji su simptomi karcinoma štitne žlijezde?

Na sreću, većina tiroidnih nodusa su benigni, dok je manje od pet odsto maligni. Broj slučajeva karcinoma štitne žlijezde je utrostručen u posljednje tri decenije, češći je kod žena i u dobi od 20 do 55 godina.

Rano otkrivanje je ključno, jer petogodišnja stopa preživljavanja iznosi 98 odsto.

Karcinom štitne žlijezde je često asimptomatski u ranoj fazi, dok simptomi kao što su:

• vidljiv otok u predjelu žlijezde,
• uvećani limfni čvorovi,
• poteškoće pri gutanju, govoru ili disanju,
• te bol u grlu ili vratu, ukazuju na uznapredovali stadijum bolesti.

Ultrazvuk i TI-RADS klasifikacija pomažu u proceni verovatnoće maligniteta nodusa i određivanju daljeg tretmana.

Koji su nodusi sumnjivi na karcinom na ultrazvuku?

Na ultrazvuku, sumnjivi nodusi imaju karakteristike kao što su hipoehogena struktura, nepravilne konture, prisustvo intranodalnih mikrokalcifikacija i progresija u rastu.

Prisustvo uvećanih i morfološki izmenjenih limfnih nodusa vrata takođe povećava sumnju na karcinom.

Koja je uloga ultrazvučne elastografije u evaluaciji nodusa štitne žlijezde?

Elastografija je neinvazivna metoda koja procenjuje tvrdoću nodusa, pomažući u razlikovanju malignih od benignih promjena.

Maligni nodusi su tvrđi i prikazuju se kao plavi na kolornoj skali, dok su benigni dominantno zeleni. Metoda ima senzitivnost oko 90 odsto i specifičnost oko 65 odsto, što je čini korisnim dodatkom u predikciji karcinoma štitne žlijezde.

Šta je punkcija nodusa štitaste žlezde i kada se izvodi?

Punkciona biopsija nodusa štitaste žlezde (FNAB) je zlatni standard u razlikovanju malignih od benignih nodusa. Izvodi se kod nodusa sumnjivih na karcinom prema TI-RADS klasifikaciji i za aspiraciju benignih koloidnih nodusa.

Materijal se mikroskopski analizira i klasifikuje po Bethesda sistemu. Iako nije savršena, metoda ima specifičnost do 90%.

Kako se izvodi FNAB štitaste žlezde?

FNAB je rutinska, bezbedna i minimalno invazivna procedura koja se izvodi u ambulantnim uslovima pod ultrazvučnom kontrolom.

Pacijent leži sa zabačenom glavom, a koža se dezinfikuje i nanosi se lokalni anestetik. Tanka igla ulazi u nodus i aspirira materijal za analizu.

Postupak traje od pet do deset sekundi, ponavlja se tri do šest puta po nodusu, a uzorci se šalju citologu na analizu. Nakon punkcije, pacijent može odmah nastaviti sa svakodnevnim aktivnostima.

Postupak izvodi specijalista radiolog, endokrinolog ili endokrini hirurg.

Savremeni protokol u dijagnostici i terapiji bolesti štitne žlijezde zahtjeva multidisciplinarni pristup i saradnju endokrinologa, radiologa, endokrinog hirurga, patologa, specijaliste nuklearne medicine i ljekara opšte prakse.

Cilj je pravovremeno otkrivanje i adekvatno lečenje bolesti štitne žlijezde, uz stalnu edukaciju i međusobnu saradnju ljekara i pacijenata.

Pacijenti treba redovno da obavljaju preventivne preglede, prate svoje zdravstveno stanje i komuniciraju sa ljekarima kako bi dobili najbolju moguću njegu i kvalitetan život.

Navedeni podaci su od značaja zbog određivanja nivoa sumnje na malignitet svakog nodusa.

Dr Radović je poručila pacijentima da ne čekaju da se pojave simptomi.

„Ultrazvučni pregled omogućava rano otkrivanje promjena koje se ne mogu opipati, ali koje mogu značajno uticati na zdravlje. Bez obzira na to da li imate simptome ili ne, ovaj pregled može otkriti noduse i druge nepravilnosti, omogućavajući pravovremeno djelovanje i adekvatno liječenje. Zajedno sa redovnim kontrolama, ultrazvuk je naš saveznik u očuvanju vašeg zdravlja”, navodi dr Radović.