"Prije samo nekoliko dana upozorili smo Vladu Crne Gore i premijera Dritana Abazovića na moguće posljedice potpisivanja protivustavnog i po crnogorske državne interese štetnoga ugovora s Crkvom Srbije. No, na naša upozorenja premijer Abazović se kao i mnogo puta do sada oglušio, potvrđujući da mu u ovome trenutku nijesu važni strateški ciljevi pristupanja Crne Gore EU, već izvršenje očigledno unaprijed preuzetih obaveza prema Aleksandru Vučiću i Crkvi Srbije", tvrde u Crnogorskom PEN centru.

“Takvim ponašanjem Abazović se nanovo legitimisao kao ključni izvršitelj projekata osmišljenih u Beogradu s ciljem blokiranja Crne Gore na njenome putu ka EU i njenoga ekonomskoga, kulturnoga i konačno duhovnoga potčinjavanja Crkvi Srbije, odnosno Republici Srbiji. Nasuprot pomiriteljskoj retorici svojim veleizdajničkim ponašanjem premijer Abazović dodatno produbljuje podjele u crnogorskome društvu i provocira destabilizaciju prilika u zemlji”, smatraju u PEN centru.

U PEN centri ocjnenjuju da je verzija ugovora između Države Crne Gore i Beogradske patrijaršije, koja je ovih dana predočena javnosti kao navodno usaglašena, klasični je imperijalni akt, zasnovan na lako provjerljivim istorijskim falsifikatima.

“Istovremeno, objavljivanjem teksta ugovora postalo je jasno da cilj obavještajno-pučističkoga projekta Klerikalne kontrarevolucije nije bila zaštita ugroženih vjerskih prava pripadnika Beogradske patrijaršije, odnosno Crkve Srbije, nego imperijalna klerikalizacija Crne Gore i temeljno uništenje njenoga građanskoga, multikulturnog i sekularnoga karaktera”, kažu u PEN centru.

Već u preambuli pripremljenoga dokumenta – koji je naslovljen temeljnim ugovorom, iako to nikako ne može biti budući da nije riječ o međudržavnome ugovoru, već o ugovoru države s jednom vjerskom ustanovom – pored pozivanja na međunarodno pravo, Ustav Crne Gore te „pravoslavno crkveno pravo“ i Ustav Srpske pravoslavne crkve, primjećuju u PEN centru, potpisnici ugovora pozivaju se i na „crkveno ustrojstvo od osnivanja Žičke arhiepiskopije, Pećke patrijaršije, odnosno Srpske pravoslavne crkve“, što je pravni nonsens, preko kojega se pokušava kompletno pravoslavno crkveno nasljeđe srednjega vijeka prisvojiti od strane ustanove koja je utemeljena 1920. godine.

“Da se ne samo pravoslavno već i ukupno hrišćansko nasljeđe pokušava prisvojiti od strane Crkve Srbije, pokazuje to što se u preambuli apostrofira „činjenica da je Hrišćanska Crkva na prostoru Crne Gore prisutna od apostolskih vremena i njenoga kontinuiteta-misije kroz istorijsko pravoslavno i crkveno ustrojstvo od osnivanja Zetske, Budimljanske i Humske Episkopije Žičke Arhiepiskopije (1219–1220)…“ Dakle, „kontinuitet pravnog subjekta“ koji Država Crna Gora ovim ugovorom treba da prizna Crkvi Srbije u Crnoj Gori u članu 2 odnosi se na gotovo 2000 godina tradicije hrišćanstva na prostoru Crne Gore, pri čemu se kao međaš „istorijskoga pravoslavnoga i crkvenoga ustrojstva“ uzima 1219–1220. godina kad su na teritoriji Crne Gore uspostavljene tri episkopije podređene Žičkoj arhiepiskopij”, ističe se u saopštenju PEN centra.

O kakvom je istorijskom falsifikatu riječ, tvrde oni, najbolje govori podatak da Republika Srbija Crkvi Srbije kontinuitet priznaje od 1836. godine, odnosno od 1929. godine.

“Naime, u članu 11 Zakona o crkvama i vjerskim zajednicama iz 2006. godine precizirano je „Srpskoj pravoslavnoj crkvi priznaje se kontinuitet sa pravnim subjektivitetom stečenim na osnovu Načertanija o duhovnoj vlasti (Odluka Narodne Skupštine Knjaževstva Srbskog od 21. maja 1836. godine) i Zakona o Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi („Službene novine Kraljevine Jugoslavije“, broj 269/1929).“ Za razumijevanje prirode i uloge Crkve Srbije značajan je i nastavak člana 11 u kojem se eksplicira: „Srpska Pravoslavna Crkva ima izuzetnu istorijsku, državotvornu i civilizacijsku ulogu u oblikovanju, očuvanju i razvijanju identiteta srpskog naroda””, navodi se u saopštenju.

Dakle, dok je Republika Srbija priznala Beogradskoj patrijaršiji kontinuitet od 1836. godine, odnosno od 1929. godine, Crna Gora bi, na osnovu predloženoga teksta ugovora, trebala priznati kontinuitet od gotovo 2000 godina.

“No, ovdje se ne završavaju istorijski falsifikati izneseni u preambuli prijedloga ugovora, već se ističe i „istorijska uloga Mitropolije Crnogorsko-Primorske za vrijeme crnogorskih mitropolita/gospodara“, čime se želi legitimisati istorijski falsifikat da su crnogorski mitropoliti koji su upravljali Crnom Gorom tokom XVII, XVIII, pa sve do polovine XIX vijeka bili klerici Srpske pravoslavne crkve – osnovane ukazom kralja Aleksandra 1920. godine pod imenom Ujedinjena srpska pravoslavna crkva Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Mitropolije crnogorsko-primorske, utemeljene 1929. godine Zakonom o Srpskoj pravoslavnoj crkvi, a docnije potvrđene i Ustavom Srpske pravoslavne crkve 1931. godine”, kažu u PEN centru.

Dodaju da je Mitropolija crnogorsko-primorska kao dio Srpske pravoslavne crkve osnovana, dakle, 1929. godine i ona ne može imati nikakav pravni kontinuitet s Crnogorskom crkvom, Mitropolijom crnogorskom, odnosno Cetinjskom arhiepiskopijom, osnovanom 1484. godine na Cetinju, koja je tokom ranoga novovjekovlja pa sve do sredine XIX vijeka bila ključna institucija crnogorske državnosti.

“Njen nesporni autokefalni status potvrđuju brojni istorijski dokumenti, poput Sintagme Vaseljenske patrijaršije iz 1855. godine, Ustava Svetoga sinoda u Knjaževini Crnoj Gori iz 1904. godine ili Ustava Crne Gore iz 1905. godine. Pokušaji da se prisvoji nasljeđe Cetinjske arhiepiskopije za cilj imaju aproprijaciju važnoga dijela kulturnoga i duhovnoga nasljeđa Crnogoraca s namjerom njihove asimilacije, što bi u konačnici trebalo da dovede do negiranja atributa državnosti Crne Gore, čija bi istorija bila predstavljena kao srpsko kulturno i povijesno nasljeđe”, stoji u saopštenju.

Da je to intencija, napominju, jasno je i na osnovu činjenice da bi ovo bio jedini ugovor s vjerskim zajednicama u Crnoj Gori u kojem Država priznaje „kontinuitet pravnog subjektiviteta“ jer se u svim drugim ugovorima priznaje samo „pravni subjektivitet.“

“Stvarne i protivustavne namjere autora ovoga sramnoga dokumenta otkrivaju se u članu 7 gdje se nakon što je u preambuli i članu 2 pripremljena istorijska prevara o kontinuitetu, država obavezuje da „izvrši uknjižbu svih neupisanih nepokretnosti u vlasništvo Mitropolije crnogorsko-primorske, Eparhije budimljansko-nikšićke, Eparhije mileševske, Eparhije zahumsko-hercegovačke i njihovih crkveno-pravnih lica kojima pripadaju“”, naglašava PEN centar.

Ovim se članom  crnogorska država obavezuje da svoje vrijedno kulturno nasljeđe nastalo tokom vjekova uknjiži na Mitropoliju crnogorsko-primorsku osnovanu 1929, odnosno 1931. godine, Eparhiju budimljansko-nikšićku, osnovanu 2001. godine, Eparhiju mileševsku, osnovanu 1992. godine, i Eparhiju zahumsko-hercegovačku, osnovanu 1931. godine.

“Kad se ima u vidu činjenica da je najveća koruptivno-kriminalna operacija u novijoj crnogorskoj istoriji realizovana u proteklih 30-ak godina kad je bez ikakvoga pravnoga osnova značajan broj crnogorskih crkava, manastira i prateće imovine zloupotrebom katastra prepisan u vlasništvo Crkve Srbije, dolazi se do zaključka da bi potpisivanje ovakvoga ugovora bilo zapravo finalizacija tog protivustavnog i po državu Crnu Goru pogubnoga projekta. Oni koji odobre ili potpišu ovakav ugovor postaće dio organizovane kriminalne skupine koja je bespravno otuđila najvrjedniji dio crnogorske sakralne baštine pravoslavne provenijencije i zbog toga će razbojništva prije ili kasnije morati snositi zakonske posljedice”, upozoravaju u Crnogorskom PEN centru.

Prema njuhovom mišljenju, zla namjera autora i promotera ovoga skandaloznoga ugovora vidljiva je i iz činjenice da se u njemu kao zamjena za naziv srpska pravoslavna crkva koristi termin Crkva (nasuprot tome što se kao zamjena za naziv Ustav srpske pravoslavne crkve koristi pojam Ustav SPC), čime se implicira monopol Crkve Srbije na upotrebu ovoga pojma, što uzrokuje direktnu diskriminaciju drugih pripadnika hrišćanskih zajednica u Crnoj Gori.

Podsjećaju da prema relevantnim istraživanjima javnoga mnjenja iz jula 2021. godine oko 57 odsto pripadnika pravoslavne populacije u Crnoj Gori Crkvu Srbije ne doživljava svojom vjerskom ustanovom, pa bi ugovor u kojem se na osnovu istorijskih falsifikata toj ustanovi daje monopol nad pravoslavnim, pa i hrišćanskim nasljeđem u Crnoj Gori, diskriminisao i većinu pravoslavne populacije.

“​Vlada Crne Gore je tekst ugovora s Crkvom Srbije dugo krila od očiju javnosti, a potom je na krajnje netransparentan način proglasila taj dokument usaglašenim, iako sve informacije govore u prilog tome da tekst nije prošao predviđenu proceduru usaglašavanja u okviru radnoga tima, a da o javnoj raspravi ili konsultovanju javnosti i ne govorimo”, kažu u PEN centru.

Po svome karakteru riječ je o, kako ocjenjuju, diskriminatornome, imperijalnom, nametnutome aktu, koji je po riječima uglednoga crnogorskoga pravnika Nikole Martinovića, člana radne grupe za pregovore s Crkvom Srbije, potvrda da društvo klizi u feudalizam i „okolnosti u kojima će Crna Gora postati feud Srpske pravoslavne crkve.“

“Umjesto nametanja rješenja po nalogu centara moći izvan Crne Gore, Vlada po hitnome postupku mora povući ovaj skandalozni dokument, a potom otvoriti široku javnu raspravu po tome pitanju, koja će rezultirati izradom na provjerenim istorijskim i ustavnim činjenicama utemeljenoga teksta ugovora koji potom može biti ponuđen na potpisivanje Crkvi Srbije. Bez transparentnosti u pristupu ovome problemu, premijer i njegova Vlada samo će pojačati ionako podignute tenzije i podstaći podjele u društvu”, smatraju u Crnogorskom PEN centru.

Prema njihovoj ocjeni, represivni i diskriminatorni mehanizmi premijera Abazovića, omalovažavajući odnos prema Crnogorcima i njihovome nasljeđu, servilno podilaženje negatorima crnogorske nacije, obavljanje prljavih zadataka na štetu crnogorskih državnih interesa sasvim sigurno neće proći bez odlučnog i snažnog otpora.

“Otpor obespravljenih i šikaniranih građana u septembru 2021. godine doveo je do pada Krivokapić-Abazovićeve klerikalne vlade. Nastavljači politike klerikalizacije i fašizacije društva mogu očekivati adekvatan odgovor na njihovu destrukciju temeljnih društvenih vrijednosti. ​Crnogorski PEN centar će obavijestiti sve relevantne međunarodne partnere o protivustavnom, diskriminatornome, na falsifikatima zasnovanome ugovoru kojim su centri moći izvan Crne Gore pokušali preko marionetskoga premijera Abazovića Crnu Goru potčiniti inostranoj ustanovi koju je Evropski parlament nedavno prepoznao kao promotera ruskoga uticaja na Zapadnome Balkanu povezanu s rasplamsavanjem „sukoba i podjela u zajednici“ čiji je cilj destabilizacija regiona”, zaljučuju u Crnogorskom PEN centru.